Rio Negro

Rio Negro Rio Negro – Kmusser – CC BY-SA 3.0

Rio Negro

De Rio Negro is een van de meest iconische en ecologisch belangrijkste rivieren ter wereld. Als de grootste zwartwaterrivier en een van de tien grootste rivieren qua watervolume, is ze de levensader van een uniek en kwetsbaar deel van het Amazonebekken. Haar kenmerkende donkere water herbergt een buitengewone biodiversiteit en is de thuisbasis van vele geliefde aquariumvissen.

Algemeen – Herkomst en Betekenis van de Naam

De naam Rio Negro is Portugees en Spaans voor “Zwarte Rivier”. Deze naam werd gegeven door de Spaanse ontdekkingsreiziger Francisco de Orellana in 1541, die tijdens zijn reis over de Amazone werd getroffen door de opvallend donkere kleur van het water van deze zijrivier.

De zwarte kleur is echter niet te wijten aan modder of vervuiling. Het water van de Rio Negro is juist extreem helder, vergelijkbaar met thee. De donkere, roodbruine tint wordt veroorzaakt door een hoge concentratie humuszuren en tannines. Deze stoffen logen uit de langzaam ontbindende vegetatie (bladeren, takken, wortels) van de omliggende, seizoensgebonden overstroomde bossen. Omdat de rivier ontspringt in het Guyanaschild, een geologisch oud gebied met zanderige bodems, bevat het water zeer weinig sediment, wat bijdraagt aan de helderheid.

Beschrijving – Lengte, Herkomst en Bestemming

De Rio Negro heeft een totale lengte van ongeveer 2.250 kilometer. De rivier ontspringt in het oosten van Colombia, in het departement Guainía. Hier staat de bovenloop bekend als de Río Guainía.

De rivier stroomt in oostelijke en zuidoostelijke richting, vormt een deel van de grens tussen Colombia en Venezuela, en stroomt dan Brazilië binnen. Ze mondt uiteindelijk uit in de Amazone-rivier (die op dat punt in Brazilië de Rio Solimões wordt genoemd).

De “Encontro das Águas”

De samenvloeiing van de Rio Negro en de Rio Solimões is een wereldberoemd natuurfenomeen dat bekendstaat als de Encontro das Águas (“Ontmoeting der Wateren”). Nabij de stad Manaus stromen het zwarte, zure water van de Negro en het zandkleurige, sedimentrijke water van de Solimões kilometerslang naast elkaar zonder te mengen. Dit komt door de grote verschillen in:

  • Temperatuur: Rio Negro is warmer (ca. 28°C) dan de Solimões (ca. 22°C).
  • Stroomsnelheid: De Solimões stroomt aanzienlijk sneller.
  • Dichtheid en pH: Het zure, sedimentarme water van de Negro heeft een andere dichtheid dan het neutrale, sedimentrijke water van de Solimões.

Grote Steden aan de Rivier

In tegenstelling tot veel andere grote rivieren, stroomt de Rio Negro door een grotendeels dunbevolkt en ongerept gebied. De belangrijkste steden zijn:

  • Manaus (Brazilië): De metropool en hoofdstad van de staat Amazonas, gelegen op de noordelijke oever van de Rio Negro, vlak voor de samenvloeiing met de Amazone. Het is de belangrijkste haven en economische hub van de regio.
  • São Gabriel da Cachoeira (Brazilië): Een belangrijke stad in de bovenloop, bekend om zijn grote inheemse bevolking.

Belangrijke Zijrivieren

De Rio Negro heeft zelf ook een uitgebreid stroomgebied met talrijke zijrivieren. De belangrijkste zijn:

  • Rio Branco: De grootste zijrivier. Opmerkelijk is dat dit een witwaterrivier is, die sediment en mineralen meevoert vanuit het noorden, wat de waterchemie van de benedenloop van de Rio Negro beïnvloedt.
  • Rio Vaupés (of Uaupés): Een belangrijke zwartwater-zijrivier die vanuit Colombia stroomt.
  • Rio Içana
  • Rio Cuiuni

Habitat en Biodiversiteit

Het habitat van de Rio Negro wordt gedomineerd door het Amazoneregenwoud. Een cruciaal onderdeel van het ecosysteem zijn de igapós: seizoensgebonden overstroomde bossen. Tijdens het hoogwaterseizoen (ongeveer van april tot september) stijgt de rivier tot wel 10-15 meter en overstroomt kilometers bos. Vissen zwemmen dan tussen de bomen om zich te voeden met vruchten, zaden en insecten die in het water vallen.

Het ecosysteem is oligotroof, wat betekent dat het extreem arm is aan voedingsstoffen. De zure omstandigheden beperken de groei van algen en micro-organismen, wat resulteert in het heldere water. Ondanks deze schijnbare onherbergzaamheid is de biodiversiteit enorm en hooggespecialiseerd. De habitat staat onder druk door ontbossing, illegale goudwinning (die kwikvervuiling veroorzaakt) en de groei van stedelijke gebieden zoals Manaus.

Biodiversiteit en Vissoorten

Er wordt geschat dat er tussen de 800 en 900 vissoorten in het stroomgebied van de Rio Negro leven, waarvan vele nog niet wetenschappelijk zijn beschreven.

De Rio Negro is de ‘heilige graal’ voor veel aquariumliefhebbers. De unieke waterwaarden hebben geleid tot de evolutie van enkele van de meest kleurrijke en gewilde vissen in de hobby:

Biotopen

De Rio Negro kent verschillende te onderscheiden biotopen.

1. De Overstroomde Igapó (Zwartwaterbos)

  • Beschrijving: Dit is het meest kenmerkende biotoop. Tijdens hoogwater staat de bosbodem meters diep onder water. Het water is donker, de stroming is minimaal en het zicht is beperkt. De bodem is bedekt met een dikke laag bladeren, takken en zaden. Vissen navigeren tussen de ondergedompelde boomstammen en wortelstelsels.
  • Biotoop Correct Aquarium:
    • Aquariumgrootte: Minimaal 100 cm voor een goede weergave.
    • Substraat: Een dunne laag fijn, wit zand.
    • Hardscape: De absolute focus ligt op een wirwar van kienhout en dunne takken (spiderwood) die van boven naar beneden reiken om ondergedompelde bomen en wortels na te bootsen.
    • Bladafval: Een dikke laag (5-10 cm) gedroogde bladeren (Catappa, eik, beuk) is essentieel.
    • Beplanting: Geen of zeer weinig. De meeste waterplanten overleven niet in dit extreem zure en donkere water. Drijfplanten zoals Pistia of Salvinia zijn een goede optie om het licht verder te dempen.
    • Verlichting: Zeer gedimd.
    • Vissen: Een grote school Kardinaaltetra’s, een koppel Discusvissen of een harem Apistogramma dwergcichliden.

2. De Oeverzone van een Igarapé (Kleine Kreek)

  • Beschrijving: Dit zijn de kleinere zijriviertjes en kreken die in de hoofdrivier uitmonden. Het water is hier ondieper en kan iets meer licht ontvangen. De stroming is zwak. De oevers zijn vaak zanderige strandjes bezaaid met bladeren en takken.
  • Biotoop Correct Aquarium:
    • Aquariumgrootte: Vanaf 60 cm mogelijk.
    • Substraat: Fijn, lichtgekleurd zand.
    • Hardscape: Enkele stukken kienhout en takken die een overhangende oever simuleren.
    • Bladafval: Een lichtere laag bladeren verspreid over de bodem.
    • Beplanting: Hier is beperkte beplanting mogelijk. Denk aan soorten die weinig licht en zacht water verdragen, zoals Zwaardplanten (Echinodorus spp.) of Waterkelken (Cryptocoryne spp.) die in de oeverzone groeien.
    • Verlichting: Gedempt, maar iets helderder dan het Igapó-biotoop.
    • Vissen: Een school Roodneuszalmen, een groepje Corydoras pantsermeervallen (zoals C. adolfoi), en een koppel Ramirezi dwergcichliden.

Waterwaarden

De waterwaarden van de Rio Negro zijn extreem en vormen de kern van haar unieke ecologie.

Parameter Bovenloop (Río Guainía) Middenloop Benedenloop (nabij Manaus)
Temperatuur 26°C – 31°C 26°C – 30°C 27°C – 32°C
pH-waarde 4.0 – 5.0 (extreem zuur) 4.5 – 5.5 (zeer zuur) 5.0 – 6.5 (zuur tot licht zuur)
GH (Totale Hardheid) < 1 °dGH (extreem zacht) < 1 °dGH (extreem zacht) 1 – 3 °dGH (zeer zacht)
KH (Carbonaathardheid) < 1 °dKH (geen buffer) < 1 °dKH (geen buffer) 1 – 2 °dKH (zeer lage buffer)
Geleidbaarheid 10 – 20 µS/cm 15 – 30 µS/cm 20 – 60 µS/cm
Zichtbaarheid Zeer helder (theekleurig) Zeer helder (theekleurig) Helder, maar beïnvloed door Rio Branco

Belangrijke opmerkingen:

  • Extreem Zacht: Het water is in wezen gedemineraliseerd regenwater, verrijkt met organische zuren. De hardheid (GH en KH) is bijna onmeetbaar laag. Dit maakt de pH-waarde zeer onstabiel, tenzij er voldoende humuszuren aanwezig zijn.
  • Invloed Rio Branco: De benedenloop van de Rio Negro wordt beïnvloed door de instroom van de Rio Branco. Deze witwaterrivier voert meer mineralen aan, waardoor de pH, hardheid en geleidbaarheid stijgen naarmate de rivier Manaus nadert. Dit verklaart de iets hogere waarden in de tabel voor de benedenloop.

Ik hoop dat deze gedetailleerde beschrijving u een volledig inzicht geeft in de unieke en prachtige Rio Negro.

Vissoorten in de Rio Negro

Hieronder vind je de vissoorten die we in de database hebben opgenomen en die voorkomen in de Rio Negro.