Aphanius

Aphanius

Aphanius, ook wel bekend als Mediterrane killivissen, zijn kleine, kleurrijke visjes die van nature voorkomen in zoet en brak water rond de Middellandse Zee en het Midden-Oosten. Ze behoren tot de familie Aphaniidae, de Eierleggende Tandkarpers. Wat dit geslacht vooral kenmerkt, is het duidelijke verschil in kleur en tekening tussen de mannetjes en de vrouwtjes. De mannetjes zijn vaak prachtig gekleurd met strepen en felle vinnen, terwijl de vrouwtjes een meer bescheiden uiterlijk hebben. In het aquarium kunnen de mannetjes onderling behoorlijk territoriaal en agressief zijn, maar naar andere vissoorten zijn ze over het algemeen vreedzaam. Recentelijk is de indeling van dit geslacht sterk veranderd, waardoor veel soorten die voorheen Aphanius heetten nu in andere geslachten zijn geplaatst.

Naam en betekenis

Het geslacht Aphanius werd in 1827 beschreven door de Italiaanse natuuronderzoeker Giovanni Domenico Nardo . De naam Aphanius betekent “onopvallend”. Nardo heeft zelf niet precies uitgelegd waarom hij deze naam koos, maar men vermoedt dat het een verwijzing is naar het kleine formaat van de soort die hij beschreef, Aphanius nanus (waarbij ‘nanus’ dwerg betekent). Deze soort wordt tegenwoordig overigens gezien als een synoniem voor Aphanius fasciatus.

Het is belangrijk om te weten dat de indeling van deze vissen recentelijk, in 2020, flink is veranderd. Veel soorten die vroeger tot het geslacht Aphanius behoorden, zijn verplaatst naar andere, nieuw beschreven of opnieuw erkende geslachten. Voorbeelden hiervan zijn Anatolichthys, Aphaniops, Kosswigichthys en Paraphanius. Na deze herindeling zijn er volgens de meest recente informatie nog maar twee officieel erkende soorten in het geslacht Aphanius: Aphanius almiriensis en Aphanius fasciatus.

Kenmerken

Vissen uit het geslacht Aphanius zijn vrij klein en worden meestal niet groter dan zo’n 5 tot 6,5 centimeter . Ze hebben een langwerpig lichaam dat aan de zijkanten een beetje is platgedrukt . Wat echt opvalt bij dit geslacht, is het grote verschil in uiterlijk tussen de mannetjes en de vrouwtjes. Dit heet seksueel dimorfisme.

• De mannetjes zijn de ‘showstelers’. Ze hebben vaak een prachtige tekening met duidelijke verticale strepen (dwarsbanden) op een groen-, bruin- of blauwachtige ondergrond. In de paartijd worden hun kleuren nog veel feller en kunnen ze schitterende zilveren of blauwe stippen krijgen, waardoor ze eruitzien als juweeltjes. Hun vinnen zijn vaak felgekleurd, bijvoorbeeld oranjegeel.
• De vrouwtjes zijn een stuk eenvoudiger getekend. Ze zijn vaak iets groter en voller gebouwd dan de mannetjes. Hun kleur is meestal egaal grijsbruin en in plaats van strepen hebben ze verspreid over hun lichaam kleine donkere vlekjes of streepjes. De vinnen van de vrouwtjes zijn over het algemeen kleurloos.

Dankzij dit duidelijke verschil is het heel makkelijk om de geslachten uit elkaar te houden.

Herkomst

De vissen van het geslacht Aphanius komen, zoals de bijnaam “Mediterrane killivissen” al doet vermoeden, uit het Middellandse Zeegebied. Ze leven in verschillende soorten wateren, van zoet tot brak en zelfs zout. Omdat er na de recente herindeling nog maar twee soorten over zijn in dit geslacht, kijken we naar de herkomst van deze specifieke twee:

• Aphanius almiriensis: Deze soort heeft een wat beperkter verspreidingsgebied. Je vindt hem in Griekenland en Turkije. Ze leven daar in de kustgebieden, zoals bij de Egeïsche kust, de Ionische Zee en de Adriatische Zee. Hun natuurlijke leefomgeving bestaat uit bronnen en moerassen met zoet of brak water.
• Aphanius fasciatus: Dit visje heeft een veel groter verspreidingsgebied en komt voor in bijna alle landen rond de Middellandse Zee. Dit zijn onder andere Zuid-Europese landen zoals Frankrijk, Italië, Slovenië, Kroatië en Griekenland, maar ook in Noord-Afrika (van Algerije tot Egypte) en in Turkije . Ze zijn erg flexibel wat hun leefomgeving betreft. Je kunt ze vinden in kustlagunes, riviermondingen, sloten en moerassen. Ze leven in zowel zoet, brak als zeer zout water.

Gedrag

Vissen uit het geslacht Aphanius zijn levendige en interessante bewoners voor het aquarium, maar hun gedrag vraagt wel wat aandacht. Met name de mannetjes kunnen onderling behoorlijk territoriaal en agressief zijn naar soortgenoten. Ze bakenen een eigen gebiedje af en zullen andere mannetjes daaruit verjagen.

Tijdens de paartijd, die kan lopen van april tot november, wordt dit gedrag nog veel sterker. De mannetjes zijn dan erg actief en zullen de vrouwtjes continu proberen over te halen om eitjes af te zetten. Dit kan er soms heftig aan toegaan; de mannetjes ‘stalken’ de vrouwtjes door de hele bak en geven ze weinig rust.

Vanwege dit opdringerige gedrag van de mannetjes is het heel belangrijk om ze altijd in een harem te houden. Een verhouding van één mannetje op twee of liever nog drie vrouwtjes is ideaal. Op die manier wordt de aandacht van het mannetje verdeeld en raken de vrouwtjes niet overbelast.

Naar andere vissoorten toe zijn ze over het algemeen een stuk vreedzamer. Toch kan hun drukke gedrag tijdens de paartijd storend zijn voor rustige medebewoners. Zorg daarom altijd voor voldoende schuilplekken in het aquarium, in de vorm van planten, hout of stenen. Hier kunnen de vrouwtjes en eventuele onderdanige mannetjes even op adem komen.