Rhinomuraena quaesita – Bladneusmurene
Rhinomuraena quaesita werd voor het eerst beschreven door Garman in 1888. De Nederlandse naam is Bladneusmurene, verwijzend naar de opvallende neusvorm. De Bladneusmurene behoort tot de familie Muraenidae, de murenen.
De geslachtsnaam Rhinomuraena is afgeleid van het Oudgriekse “μυκτήρ” (rhinos), wat “neus” betekent, en “muraena”, het Latijnse woord voor murene. Dit verwijst naar de opvallende, bladafgelijkende neusuitgroei van de vis. De soortnaam quaesita komt van het Latijnse “quaero”, wat “zoeken” of “opzoeken” betekent. Dit is waarschijnlijk een verwijzing naar de moeilijkheid om de vis te vinden in zijn natuurlijke habitat, aangezien hij zich meestal verstopt in holen, alleen zijn kop zichtbaar latend.
Synoniemen: Rhinomuraena ambonensis
Beschrijving, Gedrag en Levensverwachting
De Bladneusmurene heeft een langgerekt, aalvormig lichaam. De kop is opvallend, met een lange, bladafgelijkende neusuitgroei. Jonge exemplaren zijn geheel zwart. Mannetjes zijn felgeel met een blauwe flank en een gele rugvin. Vrouwtjes zijn overwegend geel, met soms nog wat blauw aan het uiteinde van het lichaam. De vinnen zijn lang en lopen over de gehele lengte van het lichaam, vanaf achter de kop tot aan de anus. De maximale lengte bedraagt ongeveer 120 centimeter, maar ze worden meestal niet langer dan rond de 100 centimeter.
Geslachts- en leeftijdsverschillen: De Bladneusmurene is een protandrische hermafrodiet, wat betekent dat alle individuen als mannetje geboren worden en later in hun leven van geslacht veranderen naar vrouwtje. Dit gebeurt meestal rond de 90 centimeter lengte. De kleurverandering is een duidelijk teken van deze geslachtsverandering: van zwart naar blauw en geel. Jonge dieren zijn volledig zwart, mannetjes zijn blauw en geel, en vrouwtjes zijn geel met mogelijk nog wat blauw aan het uiteinde van hun lichaam. Gedragsverschillen tussen de seksen zijn niet bekend.
Gedrag en Temperament: De Bladneusmurene is een solitaire, nachtactieve vis die overdag meestal verscholen zit in holen of spleten, met alleen zijn kop zichtbaar. Ze zijn over het algemeen niet agressief ten opzichte van andere vissen, mits deze groot genoeg zijn om niet als prooi te worden gezien. Ze zijn bodembewoners en bewegen zich voort door grote, golvende bewegingen van hun lichaam, vandaar de naam ‘lintmurene’ of ‘bladneusmurene’. Hoewel ze niet territoriaal zijn, kunnen ze wel samen in één hol leven.
Levensverwachting: De levensverwachting in het wild is onbekend. In gevangenschap is de overleving vaak kort, met veel exemplaren die binnen een maand sterven. Er zijn echter wel meldingen van exemplaren die twee jaar of langer in gevangenschap leven, vooral in publieke aquaria. Onder de juiste condities kunnen ze in gevangenschap een leeftijd van zo’n 20 jaar bereiken.
Vergroten van de overlevingskans van de Bladneusmurene in gevangenschap
De overlevingskans van de Bladneusmurene in gevangenschap verhogen vereist een zorgvuldige aanpak, gebaseerd op de specifieke behoeften van de soort. Hieronder vind je een aantal verschillende cruciale factoren:
- Voeding: Het aanbieden van levende prooien, zoals kleine krabben, is essentieel, vooral in de beginfase. Dit verhoogt de kans dat de murene begint met eten in de nieuwe omgeving. Na verloop van tijd kan men proberen over te schakelen op diepvriesvoer zoals visjes, spiering en mosselen, maar altijd met een voedertang en nooit met de hand . Het is belangrijk om de murene regelmatig, maar niet te veel, te voeren.
- Aquariumomgeving: Een aquarium met voldoende schuilplaatsen, zoals rotsen en spleten, is van vitaal belang om stress te minimaliseren. De rotsen moeten stevig worden geplaatst, omdat de murene de neiging heeft om de bodem om te woelen. Een afgesloten aquarium is noodzakelijk om te voorkomen dat de vis ontsnapt. De waterparameters (temperatuur, zoutgehalte, pH) moeten nauwkeurig worden gecontroleerd en gehandhaafd binnen de optimale waarden voor de soort.
- Medebewoners: De Bladneusmurene kan prima samenleven met andere vissen en ongewervelden, mits deze groot genoeg zijn om niet als prooi te worden gezien. Het is echter raadzaam om ze van jongs af aan met een tang te voeren om te voorkomen dat ze medebewoners aanvallen.
- Stressreductie: Stress is een belangrijke factor die de overlevingskans negatief beïnvloedt. Een rustige en stabiele omgeving, zonder plotselinge veranderingen, is essentieel. Het is belangrijk om de murene niet te storen en hem voldoende rust te gunnen.
- Ervaring: Succesvol houden en langdurige overleving van Bladneusmurenen in gevangenschap zijn vooral te vinden in publieke aquaria met ervaren verzorgers. Hun expertise in het creëren van een optimale omgeving en het aanbieden van geschikte voeding is cruciaal.
Het is belangrijk om te benadrukken dat zelfs met de beste zorg de overlevingskans van de Bladneusmurene in gevangenschap relatief laag blijft. Veel exemplaren weigeren te eten na vangst, wat leidt tot sterfte. Het succesvol houden en langdurige overleving van deze soort in gevangenschap blijft een uitdaging.
Biotoop en Ecologie
De Bladneusmurene (Rhinomuraena quaesita) wordt aangetroffen in de tropische Indo-Pacifische regio, in diverse ecosystemen zoals lagunes, koraalriffen en zeegrasvelden.
Ze leven voornamelijk tussen koraalriffen en in lagunes, waar ze zich verschuilen in holen en spleten in de bodem. Hun natuurlijke habitat kenmerkt zich door een bodem met veel rotsen, koraal en ander beschutting biedend substraat. De bodem bestaat vaak uit zand of puin.
De Bladneusmurene is een jager en voedt zich met kleine vissen en schaaldieren. Er zijn geen specifieke natuurlijke vijanden bekend, maar het is aannemelijk dat grotere roofvissen een bedreiging kunnen vormen voor jonge exemplaren. Hun schuwe gedrag en het feit dat ze zich overdag verstoppen, is waarschijnlijk een verdedigingsmechanisme tegen predatie.
Dieet
Dieet in het wild: In hun natuurlijke habitat voeden Bladneusmurenen zich met kleine vissen en schaaldieren. Ze jagen ’s nachts en gebruiken hun reukvermogen om prooien te vinden.
Dieet in het aquarium: In een aquarium kunnen ze worden gevoerd met diepvriesvoer zoals visjes, spiering, en mosselen. Het is belangrijk om ze met een voedertang te voeren en nooit met de hand, omdat ze slecht zien en een vinger als voedsel kunnen aanzien. Sommige bronnen raden ook kleine levende vissen (zoals guppies of mollies), ghost shrimp, en kleine krabben aan.
Reef safe: Hoewel de Bladneusmurene kleine vissen en garnalen eet, worden ze over het algemeen beschouwd als reefsafe, mits ze goed gevoerd worden. Ze zullen echter wel kleinere ongewervelden eten als ze niet voldoende ander voedsel krijgen. Het is dus belangrijk om ervoor te zorgen dat ze voldoende voedsel krijgen om te voorkomen dat ze koraal of andere ongewervelden aanvallen.
Het Aquarium en Compatibiliteit
Voor een enkele Bladneusmurene is een aquarium van minimaal 400 liter aan te raden. Voor meerdere exemplaren is een aanzienlijk groter aquarium nodig, waarbij de exacte grootte afhankelijk is van het aantal dieren en hun uiteindelijke grootte.
Aquarium inrichting: De inrichting moet veel schuilplaatsen bieden, zoals rotsen, grotten, en spleten. Levende rotsen zijn geschikt, maar zorg ervoor dat ze stevig zijn geplaatst, omdat de murene de neiging heeft om de bodem om te woelen. Een zandbodem is het meest geschikt. Koraal is niet strikt noodzakelijk, maar kan worden toegevoegd als het aquarium groot genoeg is en de murene goed gevoerd wordt om te voorkomen dat hij het koraal aantast.
Waterwaarden: De optimale waterwaarden zijn een temperatuur tussen 22-28°C, een pH van 8.1-8.4, en een specifieke dichtheid van 1.020-1.026.
Introductie in het aquarium: Het aquarium moet goed zijn ingericht en ingedraaid zijn voordat de Bladneusmurene wordt geïntroduceerd. Het is belangrijk dat het ecosysteem stabiel is en dat de waterparameters optimaal zijn. Het is niet nodig om te wachten totdat er algen groeien.
Compatibiliteit met andere bewoners: De Bladneusmurene kan prima samenleven met grotere, vreedzame vissen, mits deze groot genoeg zijn om niet als prooi te worden gezien. Geschikte tankgenoten kunnen zijn: grotere, vreedzame rifvissen, zoals bepaalde soorten Koraalduivels of Keizersvissen. Het is echter belangrijk om te onthouden dat de Bladneusmurene kleinere vissen en ongewervelden kan eten als ze niet voldoende ander voedsel krijgen. Het is dus raadzaam om ze van jongs af aan met een tang te voeren om te voorkomen dat ze medebewoners aanvallen. Vermijd het houden van kleine vissen of ongewervelden die als prooi kunnen dienen.
Kweek van Rhinomuraena quaesita in gevangenschap
De kweek van deze soort in gevangenschap is voor zover bekend nog niet succesvol geweest. Het is de dierentuin van Wenen wel gelukt om een paar te laten paaien. Het in leven houden van de larven is helaas niet gelukt.
Video
Auteur
John de Lange
Copyright foto’s
Alexander Buil – Duikfreak.nl
Bernard Dupont
Hristo Hristov
Francois Libert (Zsispeo) – CC BY-NC-SA 2.0
