Alle begin is moeilijk wordt beweerd, maar het begint natuurlijk een stuk makkelijker als je een aantal fouten kunt vermijden. Gewoon maar ermee beginnen is in ieder geval niet de snelste manier om de zaken onder de knie te krijgen, want in tegenstelling tot wat door beginners vaak gedacht wordt: een aquarium houden is niet simpel. Het is ook niet moeilijk, maar er komt wel het nodige bij kijken.
Het belangrijkste ding om te weten is dat aquariumhouden een door kennis gedragen hobby is. Met andere woorden: als je er (nog) niks van weet, en er ook niks van wilt gaan weten, dan zal het je NOOIT lukken. Gegarandeerd. Je bespaart jezelf een boel frustraties (en een hoop geld) door er dan nu maar gelijk mee op te houden, een goed voorbeeld van “Bezint eer gij begint”.
Sta je open voor al die informatie, ben je bereid te leren wat je moet weten en ben je ook bereid er elke week een uurtje aan te besteden voor het noodzakelijke onderhoud, dan ga je aan een aquarium een fantastische hobby hebben waaraan je veel plezier zult beleven.
Beginnersaquarium
Om meteen maar een mythe aan te pakken: een “beginnersaquarium” is geen klein bakje, het is liefst zo groot mogelijk. Hoe groter, hoe beter. In tegenstelling tot wat altijd en overal beweerd wordt. Een beginner zou moeten starten met een zo groot mogelijke bak omdat grotere bakken veel “vergevingsgezinder” zijn voor de fouten en vergissingen die in het begin nu eenmaal gemaakt worden. Een fout die wordt begaan met een grote hoeveelheid water is doorgaans van minder invloed dan dezelfde fout met een kleine hoeveelheid water. Kleine bakken zijn voor gevorderden!
Informatie op internet
Je kunt op het internet heel veel informatie vinden, maar helaas is de kwaliteit van die informatie zeer sterk wisselend en als beginner kun je de goede sites niet van de slechte scheiden. Probleem daarbij is ook dat ze allemaal de neiging elkaar na te praten. Of eigenlijk: van elkaar te kopiëren en plakken. Waardoor je op verschillende sites steeds (vaak letterlijk) dezelfde informatie tegenkomt.
Dus je leest ergens iets, je leest ergens anders (ongeveer) hetzelfde en nog ergens anders lees je wéér hetzelfde. “Goh, nou, dan zal dat toch wel waar zijn” denk je dan. Maar vaak is het gewoon napraten of letterlijk van elkaar gejat. Want de goede niet te na gesproken, maar veel mensen willen wel een site over visjes hebben, maar niet de moeite doen om ook al die artikelen zelf te gaan schrijven. En waarom zouden ze, want je “leent” het toch gewoon bij een ander? Die ander zal wel hebben uitgezocht of het allemaal klopt. Nou, niet altijd. Soms heeft “die ander” het ook weer “ergens” vandaan.
Wat komt er bij het houden van vissen kijken?
Ik leg vaak aan mensen uit wat er bij een bakje vis komt kijken en dan maak ik doorgaans min of meer deze vergelijking:
Stel, je wilt mensen gaan houden. Dus je koopt een woonkamer, een tafel, een paar stoelen, een bank, een paar kamerplanten, lampen aan het plafond en een tapijtje op de vloer. Alle ramen en deuren zitten dicht gekit en gaan dus nooit open, behalve 1 klein klapraampje wat je op een kiertje laat staan. Maar; we zetten wel een apparaatje in de kamer wat de lucht filtert, dat wil zeggen, het haalt stof en zo uit de lucht. En oh ja, de WC laten we weg.
Vervolgens ga je naar de winkel en zoek je de mensen uit. Je vraagt je niet af of ze elkaar mogen of dat ze elkaar misschien wel haten, je zoekt ze gewoon uit op kleur en model. Dus van die zwarten een paartje, doe ook maar twee gele en vier rode, en doe van die blanke maar die hele lange dunne daar en die hele dikke kleine, die vind ik wel grappig. De winkelier doet de mensen in aparte zakjes en thuisgekomen leeg je die allemaal in je fonkelnieuw ingerichte woonkamer. Je kijkt hoe ze rondlopen en de boel verkennen en alles is geweldig.’s Avonds doe je het klapraampje eventjes wat verder open en je strooit wat gemengde kadetjes in de woonkamer en een paar flessen bronwater, waar de mensen gretig op aanvallen. Kijk eens, hoe lekker ze het vinden! Ze proberen het zelfs van elkaar af te pakken! Dat gaat zo een paar dagen door: 1x per dag het klapraam op een kiertje, wat kadetjes en water erin en klaar.
Hoe denk je dat na 1 week de vloer eruit zal zien (bij gebrek aan een WC) en hoe het zal ruiken in die kamer? Waarschijnlijk vechten je mensen om een plekje dicht bij het klapraampje te bemachtigen. Dus jij denkt: “Hé, ze hebben honger”, terwijl ze alleen maar frisse lucht willen.
Oké, nu een aquarium. De vissen zwemmen in feite in hun woonkamer, die ze ook maar gelijk als WC gebruiken. Bah, vies inderdaad. Maar vissen zijn nou eenmaal geen zindelijke huisdieren. Bovendien ademen ze zuurstof in en kooldioxide (CO2) uit, waardoor het zuurstofgehalte snel daalt. Nou is het zo dat planten en dus ook aquariumplanten, kooldioxide inademen, en zuurstof uitademen, maar alléén overdag, dat wil zeggen: wanneer het licht aan is. ’s Nachts ademen planten ook zuurstof in en CO2 uit!
Hoe dan ook, tenzij het aquarium barstensvol staat met goed groeiende planten en er maar een paar visjes in rondzwemmen, zijn de planten (net als de kamerplanten bij de mensen-woonkamer) niet in staat voldoende CO2 op te nemen en zuurstof af te geven om voor de vissen in hun zuurstofbehoefte te voorzien.
Er zal dus zuurstof bij moeten, en CO2 uit. En die viezigheid van die vissen in dat water, dat moet er toch eigenlijk ook uit. Maar hoe?
Verzorging
Kijk, komen we aan bij Het Grote Geheim. Je hebt voor de goede verzorging van ieder aquarium iets nodig dat iedereen (in dit land) thuis op voorraad heeft, wat makkelijk te gebruiken is en héél weinig kost. Daarom vertellen ze dat ook bijna nooit in een dierenwinkel, want daar verdienen ze natuurlijk geen fluit aan!
Weet je al wat ik bedoel? Wat dacht je van WATER. Duh? Jazeker, de hypotheker! eh, water, dus. :-D
Door elke week een gedeelte van het aquariumwater te verversen bereik je een aantal dingen:
– de vissenpoep en -pies en andere in het water opgeloste rommel worden afgevoerd
– de hoeveelheid zuurstof wordt aangevuld
– verbruikte mineralen worden aangevuld
– de hoeveelheid fijne zweefstoffen die het filter er niet uit krijgt wordt verminderd
En dat alles kost bijna niks, want wat kost water nou helemaal? Natuurlijk zijn er wel een paar spelregels.
Hoeveel water moet ik verversen? In een goed “ingedraaid” aquarium met een normale visbezetting en een goede bezetting aan waterplanten elke week ongeveer 20% van de netto inhoud. Nog beter zou zijn 2x per week 15%, maar 1x 20% volstaat.
Ververs met water dat iets koeler is dan het water wat je uit de bak haalt. Het kleine deel dat je ververst zal dankzij het filter en de verwarming snel op temperatuur gebracht worden, terwijl warmer water slechts zeer langzaam afkoelt. Bovendien bevat warm water minder zuurstof dan koeler water.
Mag ik nooit meer dan 20% verversen? Nou, dat mag best, maar dan moet je dat wel met wekelijkse regelmaat doen. Dus niet de ene week 30%, de week erop 10% en de week daarop 50%, maar elke week hetzelfde percentage.
Doorgaans is het alleen noodzakelijk als de boel in het honderd is gelopen of als er sprake is van een veel te zware visbezetting. Als er dikke ellende heerst in de bak, dan moet het wel. En die ellende kan je krijgen door bijvoorbeeld eerst vier weken niks verversen, en dan in één keer 80% of zo.
De vissen zijn eerst heel geleidelijk aan gewend aan zwemmen in rioolwater en worden dan ineens in nagenoeg zuiver water gedaan! Zo’n onderhoudsschema is een goede manier om ervoor te zorgen dat je te maken gaat krijgen met ziekten, planten en vissen die dood gaan, algenellende enzovoorts. De truc is dat je vaak weinig ververst, in plaats van soms veel.
Hoef ik alleen maar water te verversen dan? Nou, nee. Dat zou ook wel iets te simpel zijn. Maar het is absoluut wel het belangrijkste. Veel hangt af van wat je in je bak hebt en hoe groot de bak is. Hoe groter (dus hoe meer water erin) hoe minder snel de watervervuiling kritiek wordt. En uiteraard omgekeerd: hoe kleiner de bak (dus hoe minder water) hoe sneller de watervervuiling kritiek wordt. Daarom zijn kleine bakken ook eigenlijk per definitie ongeschikt voor beginners.
Bacteriën
Alles in een goed ingesteld aquarium gaat om de bacteriehuishouding. Je hoort vaak “de planten gebruiken de vissenpoep als mest” en dat is onzin. Planten kunnen daar niks mee. Het moet eerst door bacteriën worden omgezet in stoffen die de planten kunnen opnemen, net als in de tuin. De bacteriën moeten het vissenafval als het ware eerst composteren.
Vaak wordt beweerd dat met waterverversen ook die belangrijke bacteriën worden weggegooid, maar dat is onzin. Die bacteriën leven nauwelijks vrij in het water, ze leven op het bodemsubstraat, in het filter en op de binnenkant van het glas. Als je een nieuw aquarium wilt “kickstarten” hoef je ook niet met oud water te rommelen. Strooi maar een handje bodemgrind uit een goed ingedraaid aquarium over het substraat in het nieuwe aquarium, en/of spoel een filterspons van een goed ingesteld aquarium uit over de hagelnieuwe en brandschone vulling van een nieuw filter voordat dat in bedrijf gesteld wordt. Op die manier “ent” je het nieuwe aquarium met de juiste bacteriestammen.
Dan iets over de benodigde benodigdheden. Wat is er ècht nodig?
- Schoon, helder water, vrij van zware metalen en parasieten.
Met andere woorden: leidingwater. Want in heel Nederland is het leidingwater geschikt voor een gezelschapsaquarium. Wil je hele bijzondere vissen, dan vragen die doorgaans ook om heel bijzonder water. Gewone vissen, gewoon water. Aquasafe en dat soort producten zijn goed, maar in Nederland vaak onnodig. In de V.S. is de situatie anders. Daar kunnen ze, net als hier, prima drinkwater maken. Maar omdat daar, in tegenstelling tot hier, het drinkwaterleidingnet verouderd en van slechte kwaliteit is, moeten de waterleidingbedrijven het water wel voorzien van chloriden en chloraminen om alle narigheid onderweg naar de gebruiker het hoofd te bieden. En het water wat daar uiteindelijk uit de kraan komt is dan misschien nog wel een soort van drinkbaar water, maar aquariumwater is het zeker niet! Dan is een “aquariumwaterbereider” inderdaad bittere noodzaak! En aangezien veel van de (oudere) boeken over aquariums en aquariumhouden in ons taalgebied vertalingen zijn van Amerikaanse uitgaven, worden de waarschuwingen omtrent het vooral niet zomaar leidingwater in je aquarium gebruiken, keurig “meevertaald”.
- Filtering
Een goed filter is onmisbaar om zweefvuil uit het water te halen en te helpen bij de bacteriologische reiniging. Onthoud wel dat en filter een hulpmiddel is dat waterverversingen nooit kan vervangen. Onthoud ook dat een filter eigenlijk een soort prullenbak is waar weliswaar al het vuil in wordt verzameld, maar dat het water nog steeds door al dat vuil heen gaat! Om het vuil definitief uit water te krijgen, zal het filter dus regelmatig moeten worden schoongemaakt. - Warmte
Omdat de huiskamer doorgaans rond de 20 graden is en de meeste visjes uit de tropen komen, moeten we het water rond de 24…25 graden kunnen houden. Dus een verwarmer met thermostaat. Een thermometer is in het begin misschien handig, maar de goedkope aquariumthermometers zijn heel onnauwkeurig en na verloop van tijd zie je aan het gedrag van je vissen wel hoe het gaat. Wil je toch een thermometer, geef dan een paar centen meer uit en koop een goede. - Licht
Om de vissen te kunnen zien en de planten te laten groeien, maar GEEN direct zonlicht. Zonlicht is zo sterk dat het gegarandeerd zal leiden tot alggroei in de bak en op de ruiten. Zet de bak dus op een plek waar de zon er niet op valt. Hoeveel licht? Als je planten goed wilt laten groeien: veel! Heb je maar 1 buis? Plaats er een buis bij. Voorzie altijd elke buis van een goede reflector. Maak de binnenkant van de aquariumkap wit (spuitlak). Wit reflecteert licht, zwart absorbeert licht. - Bodemgrind
Om de planten in te laten wortelen en om de bacteriën een groot oppervlak te bieden is het van belang een bodembedekking van geschikt materiaal te hebben. Grof zand of fijn grind voldoen beide, mits in een dunne laag. Aangezien de voor ons belangrijke bacteriën alleen leven in dat deel van de bodem waar nog zuurstof in doordringt (ongeveer 5-8mm diep) is het handig om de bodemlaag maximaal 1cm dik te houden, en alleen dikker te maken waar nodig, zoals waar planten staan. In de praktijk betekend dat: achteraan dikker, en vooraan dunner. Deze zuurstof minnende bacteriën zijn de zogenaamde aërobe bacteriën, terwijl degenen die leven in het gebied zonder zuurstof de anaërobe bacteriën heten. Deze laatste zorgen voor de bekende rottende putlucht als er in sloten gebaggerd wordt of wanneer er na enige tijd een (veel te dikke) aquariumbodem overhoop gehaald wordt. Wanneer waterplantenwortels zwart zijn (ze horen wit te zijn) is dat ook een zeker teken van zuurstoftekort en dus een verkeerd bodemmilieu. - Een schone bodem
In de loop van tijd gaat de bodem dicht zitten met allerlei verzameld vuil, en daardoor kan er geen zuurstof meer in de bodem dringen, waardoor onze geliefde aërobe bacteriën dood gaan en de hele bodem anaëroob wordt. En vervolgens gaan dan “zomaar ineens” vissen en planten dood! Rara, hoe zou dat nou weer komen?
Daarom is het belangrijk ten minste 1x per 4 weken de bodem met een vuilklok aan een hevelslang op te wervelen om het vuil ertussen uit te halen. Dat vuil wordt dan met het te verversen aquariumwater uit de bak in een emmer geheveld en afgevoerd. zo’n vuilklok kan je kopen, maar een leeg klein Petflesje van frisdrank werkt ook prima. Etiket eraf, bodem eraf snijden, gat in de dop maken, slang door het gat steken (moet wel nauw passen) en klaar. Neem een kleurloos flesje, dan kun je goed zien wat je doet in de bak. Wanneer je nu de open kant van het flesje in de bodem duwt en weer optilt tijdens het hevelen, zal het bodemgrind opdwarrelen, het vuil ertussen komt los en gaat met het water mee, en het grind valt weer op zijn plek terug. Het vuile water is prima voor de tuin, en het aquarium vul je weer bij met schoon water.
Aquarium Stofzuigers
Er worden in de handel allerlei “stofzuigers” verkocht, en daar heb je he-le-maal niks aan. Allereerst: je ververst geen water! Al het vuile water blijft in de bak, terwijl je dat juist moet verversen. Ten tweede: alleen het grove vuil komt in de stofzuiger, want het hele fijne loopt weer terug de bak in, slaat neer op alle planten en vormt daar een perfecte voedingsbodem voor algen, terwijl het tegelijk de planten in de groei belemmert doordat de bedekte bladeren slechter functioneren bij de fotosynthese. Niet gebruiken dus.
Regelmaat
Oftewel een schakelklok op de verlichting, zodat elke dag op dezelfde tijd het licht aan en uit gaat. Zorg voor een belichting van 12 uur, dat is de lengte van een gemiddelde tropendag. Schakel met die klok ook gelijk de verwarming aan en uit. Hierdoor kan het water in het aquarium ’s nachts iets afkoelen, net als in de natuur: licht aan = kachel aan, licht uit = kachel uit. Bovendien gaat je verwarming ineens 2x zolang mee.
Vissenvoer
Goed voer! En gevarieerd voer! Jij wil ook niet alle dagen hetzelfde eten, en bovendien eten verschillende vissoorten verschillende dingen. Zorg dus voor een paar verschillende soorten kwalitatief goed voer. Koop kleine verpakkingen, want de vitamines in het voer verdwijnen eruit naarmate het voer veroudert. Dus niet 1 grote bus voor een heel jaar, maar 4 of 5 verschillende kleine busjes die met een half jaar allemaal op zijn. Eerder mag ook. Bovendien (als je het thuis voor elkaar kunt krijgen dat het in de vriezer mag) worden er heel veel soorten levend voer in ingevroren vorm verkocht, in handige doordrukstrips. Zo’n blokje laat je ontdooien (in een klein bakje op de lichtkap bijvoorbeeld) en dan geef je het aan de vissen als traktatie. Ingevroren voer komt dichter bij levend voer dan vriesdroog voer. Let maar op de reacties van je vissen, dat zegt genoeg.
Wat is er soms nodig?
- Plantenvoeding
Wanneer je een goede plantengroei wilt, zul je een plantenvoeding voor waterplanten nodig hebben (kamerplantenvoeding is absoluut ongeschikt!), simpelweg omdat de vissen (via de bacteriën) niet alle stoffen leveren die voor de planten nodig zijn. - Kooldioxide toevoeging.
Ook weer ten behoeve van de planten. Wanneer in eerste instantie gekozen wordt voor “makkelijke” planten zijn extra voeding en extra CO2 niet nodig. - Een luchtpompje
Vaak ten onrechte een zuurstofpompje genoemd. Voor de zuurstofvoorziening doet zo’n pompje niet veel, maar het kan wel helpen om een teveel aan CO2 uit te drijven. Wanneer kan zoiets optreden? ’s Nachts, wanneer zowel de vissen als de planten zuurstof inademen en kooldioxide uitademen.
Zo’n pompje zou dan op een aparte schakelklok moeten worden geschakeld en precies omgekeerd aan de verlichting/verwarming: licht aan, pompje uit, licht uit, pompje aan. Waarom overdag het pompje uit? Omdat dan de planten de CO2 nodig hebben voor hun fotosynthese.
Een andere functie van zo’n pompje is dat door het knappen van de luchtbellen het wateroppervlak wat in beweging wordt gebracht en een groter oppervlak kan meer zuurstof opnemen. Maar datzelfde effect kan ook al met het filter bereikt worden; simpelweg de uitstromer op het wateroppervlak richten.
Wat is er nooit nodig?
- Plastic plantenZe doen niks voor het water of de vissen en ze zijn eigenlijk een bewijs van onvermogen om behoorlijk aquarium te kunnen houden (want de echte planten gingen steeds dood…).
- Plastic en siliconen decoraties: zeeanemonen, koralen etc. In een tropisch zoetwater aquarium? Kom op zeg!
- Kasteelruïnes, gezonken auto’s, scheepswrakken, het Beach House van Malibu Stacey, kikkers op een bankje en verzin het maar. Ze kunnen beslist geen kwaad, maar ze zijn absoluut niet nòdig. Besteed het geld voor deze dingen (en ze zijn duur!) liever aan echte planten, beter voer of een reflector voor de TL buis.
- Echte schelpen.Die lossen op in het aquariumwater en veranderen zo de zuurgraad van het water. Dat kan soms gewenst zijn, maar in dat geval hebben we het niet meer over een beginner die niet weet wat voor gevolgen het heeft als er zoiets in de bak gedaan wordt.
Foto’s
Prachtige humorvolle intelligent uitleg
Anne-Mie
Prachtige uitleg! Dank je wel
Dit is de meest epische introductie ever! haha dat verhaal van die mensen in dat zakje??
Verder bedankt voor de info!
ik als leek heeft me door jou info een hoop ellende bespaart.