Zieke vissen, een van de grootste nachtmerries van elke aquariumliefhebber. Vaak gaat het dan namelijk niet om één vis maar verspreid het zich snel over het gehele visbestand. Daarnaast is het ook nog eens lastig om te bepalen wat de ziekte precies veroorzaakt, om over de behandeling nog maar niet te spreken. Daarom doen de meeste liefhebbers er zo veel mogelijk aan om ziekten te voorkomen. Zo worden de ideale waterwaarden gecreëerd, het water word veel ververst en de vissen krijgen zo goed mogelijk te eten.
Naast deze goede verzorging kan er nog meer worden gedaan om ziekten te helpen voorkomen. Zo zijn maken sommige hobbyisten gebruik van catappa bladeren. Deze bladeren moeten ervoor zorgen dat het immuunsysteem verbeterd. Maar helpt dit wel daadwerkelijk? En als het werkt welke planten kunnen nog meer helpen om ziekten te voorkomen?
Waarschuwing vooraf
De middelen in dit artikel zijn geen wondermiddelen. Verwacht dus niet dat het gebruik hiervan elke ziekte succesvol kan oplossen. Ook blijft het belangrijk dat de vissen gewoon goed verzorgd worden. Niks werkt namelijk zo goed tegen ziekten dan een goede verzorging. Zorg dus altijd voor goed voer, goede inrichting en goede waterwaarden. Ook moeten de medebewoners altijd met zorg worden uitgekozen. Er bestaan helaas geen middelen die alle ziekten veilig en moeiteloos helemaal kunnen voorkomen.
Bescherming tegen ziekten
Om de eerste vraag te beantwoorden is het handig om het eens vanuit het perspectief van de plant te bekijken. Planten kunnen namelijk ook last hebben van ziekten. Daarnaast staan ze op het menu van veel insecten. Om dit soort aantastingen te voorkomen hebben veel planten dan ook afweermechanismen ontwikkeld. Zo gebruiken bepaalde planten stoffen om bacteriën en schimmels af te weren. In het aquarium kunnen deze stoffen dan misschien ook wel gebruiken om het ziekten een stuk moeilijker te maken.
Veel onderzoekers zijn dan ook bezig geweest met dit vraagstuk. Het is immers niet alleen interessant voor aquaria maar ook voor de visteelt kan het van pas komen. Op die manier hoeven er geen dure medicijnen meer gebruikt te worden die sporen achterlaten in het vlees. Daarnaast zijn die medicijnen ook nog slecht voor het milieu. Deze onderzoeken hebben aangetoond dat er een hele boel alternatieven zijn te vinden in de planten wereld. Daarnaast is gebleken dat veel van die planten niet alleen bacteriën en schimmels doden, maar dat ze het immuun systeem ook nog verbeteren.
Welke planten?
Uit alle onderzoeken zijn tot nu toe een aantal planten naar voren gekomen die ziekten kunnen voorkomen. Dit is dus onder andere gebleken uit catappa bladeren. Deze bladeren zijn daarnaast ook geschikt gebleken om schimmelende eitjes te voorkomen. Hierdoor kan de opbrengst van de kweek van hobbykwekers worden verhoogd. Naast catappa zou ook fijngesneden knoflook in het aquarium kunnen worden gelegd of kan het worden gevoerd. Dit blijkt net als catappa erg goed te werken tegen ziekten. Een nadeel van knoflook is wel weer dat het geur afgeeft. Het water kan daardoor een beetje naar knoflook gaan ruiken waar niet iedereen van houd.
Met het oog op de geur is gember dan misschien een beter alternatief. Het geeft minder geur af en kan net als knoflook ook door het voer gemengd worden. Naast deze planten zouden ook de bladeren van guave of Japanse kamperfoelie (Lonicera japonica) gebruikt kunnen worden. Hiervan kunnen de bladeren gevoerd worden, maar ze kunnen ook net als catappa in het aquarium worden neergelegd. Brandnetel, waarvan ook word beweerd dat het een positief effect heeft is een stuk minder effectief dan bovengenoemde planten.
Een wat minder gebruikt middel wat makkelijk te krijgen is groene thee. Deze thee bestaat uit de bladeren van de theeplant. Deze bladen geven de vissen een grotere kans dat ze een ziekte kunnen overleven. Deze bladeren zouden met het voer mee gegeven kunnen worden maar ook in het aquarium gelegd kunnen worden.
Effecten op de waterkwaliteit
Thee heeft net als catappa de eigenschap om het water bruin te kleuren dankzij de taninnen. Tanninen zijn stoffen die in veel planten voorkomen. Deze stoffen kunnen het water bruin kleuren en hebben een licht effect op de pH waarde. Het effect op de pH waarde is echter zeer klein waardoor het niet geschikt is om het te gebruiken om het water aan te zuren. Voor dit doel kunnen beter andere methoden zoals turf gebruikt worden.
Doordat deze bladeren een bruine kleur afgeven zijn ze erg geschikt om te gebruiken in een zwartwater aquarium. Hierdoor zijn thee en catappa zeer geschikt voor zwartwaterbiotopen. Deze vind je voornamelijk in Zuid-Amerika en Azië. Daarnaast stellen vissen voor dit soort aquaria het vaak op prijs als er bladeren op de bodem liggen om tussen te schuilen.
Voor andere typen aquaria met helderder water, zoals bijvoorbeeld een Malawi biotoop, is dit dan ook wat minder populair. Dit komt niet alleen door de kleur maar ook door het vermeende effect op de pH waarde. Aangezien vissen in dit soort aquaria vaak een hogere pH waarde op prijs stellen is een verlaging hiervan niet aan te raden. Dit is echter niet onoverkomelijk. Het effect op de pH waarde is vaak maar erg klein. Aangezien dit soort aquaria vaak een hoge hardheid hebben kan je het effect op de pH zelfs verwaarloosbaar noemen. Daarnaast kan de bruine kleur uit het water worden gefilterd met behulp van Purigen. Een Malawi aquarium zal er natuurlijk niet natuurgetrouwer uitzien door deze bladeren in het aquarium te leggen. Het is daarom ook altijd nog een optie om ze in de filter te stoppen. Hierdoor kan er nog steeds gebruik worden gemaakt van de ziekteremmende werking zonder alle nadelige gevolgen te ervaren.
Conclusie
Ondanks dat men niet moet verwachten dat deze planten wondermiddelen zijn kunnen ze wel degelijk van pas komen in de hobby. Door het gebruik daarvan daalt de kans dat de vissen ziek worden. Als ze al ziek worden is de kans dat ze het overleven ook meteen een stuk groter. Gelukkig zijn deze planten makkelijk verkrijgbaar en vaak niet duur waardoor ze misschien kunnen helpen besparen op de kosten van dure medicijnen.
Referenties
Chitmanat, C., Tongdonmuan, K., & Nunsong, W. (2005). The use of crude extracts from traditional medicinal plants to eliminate Trichodina sp. in tilapia (Oreochromis niloticus) fingerlings. Songklanakarin J. Sci. Technol, 27(Suppl 1), 359-64.
Chitmanat, C., Tongdonmuan, K., Khanom, P., Pachontis, P., & Nunsong, W. (2003, February). Antiparasitic, antibacterial, and antifungal activities derived from a Terminalia catappa solution against some tilapia (Oreochromis niloticus) pathogens. In III WOCMAP Congress on Medicinal and Aromatic Plants-Volume 4: Targeted Screening of Medicinal and Aromatic Plants, Economics 678 (pp. 179-182).
Aly, S. M., & Mohamed, M. F. (2010). Echinacea purpurea and Allium sativum as immunostimulants in fish culture using Nile tilapia (Oreochromis niloticus).Journal of animal physiology and animal nutrition, 94(5), e31-e39.
Nya, E. J., & Austin, B. (2011). Development of immunity in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss, Walbaum) to Aeromonas hydrophila after the dietary application of garlic. Fish & shellfish immunology, 30(3), 845-850.
Haghighi, M., & Rohani, M. S. (2013). The effects of powdered ginger (Zingiber officinale) on the haematological and immunological parameters of rainbow trout Oncorhynchus mykiss. J. Med. Plant Herbal Ther. Res, 8-12.
Immanuel, G., Uma, R. P., Iyapparaj, P., Citarasu, T., Punitha Peter, S. M., Michael Babu, M., & Palavesam, A. (2009). Dietary medicinal plant extracts improve growth, immune activity and survival of tilapia Oreochromis mossambicus. Journal of fish biology, 74(7), 1462-1475.
Dügenci, S. K., Arda, N., & Candan, A. (2003). Some medicinal plants as immunostimulant for fish. Journal of Ethnopharmacology, 88(1), 99-106.
Vaseeharan, B., & Thaya, R. (2014). Medicinal plant derivatives as immunostimulants: an alternative to chemotherapeutics and antibiotics in aquaculture. Aquaculture international, 22(3), 1079-1091.
Rattanachaikunsopon, P., & Phumkhachorn, P. (2007). Bacteriostatic effect of flavonoids isolated from leaves of Psidium guajava on fish pathogens.Fitoterapia, 78(6), 434-436.
Abdel‐Tawwab, M., Ahmad, M. H., Seden, M. E., & Sakr, S. F. (2010). Use of green tea, Camellia sinensis L., in practical diet for growth and protection of Nile tilapia, Oreochromis niloticus (L.), against Aeromonas hydrophila infection.Journal of the World Aquaculture Society, 41(s2), 203-213.
