Nitraat (NO3) in het aquarium

Nitraat komt van nature voor in al het water. Het zit in het oppervlaktewater, in het grondwater, het kraanwater en nitraat zit ook in het aquariumwater. De scheikundige aanduiding voor nitraat is NO3.

In dit artikel leggen we uit hoe nitraat ontstaat en hoeveel nitraat in het zoetwater aquarium toelaatbaar is. Daarnaast vertellen we je hoe je het nitraat gehalte kunt verhogen of verlagen.

Hoe ontstaat nitraat in het water?

Zoals gezegd komt nitraat van nature voor in het water. Het is het restproduct van een goed functionerend systeem waarbij afvalproducten worden omgezet. Dit noemen we de stikstofcyclus. In het kort komt het neer op het volgende:

1. Vissen scheiden ammonium (NH₄+) uit. Ammonium ontbindt in Ammoniak (NH₃) als de pH boven de 7 ligt. Ammoniak is zwaar giftig voor vissen. Je streeft naar een waarde van 0 mg/liter. Ammoniak is voor vissen al giftig vanaf 0,1 mg/liter.
2. Bacteriën breken de ammonium af. Hierbij ontstaat nitriet (No₂). Nitriet is ook giftig voor vissen. Het blokkeert namelijk de opname van zuurstof. In het aquarium streef je naar een waarde van 0 mg/liter. Nitriet is vanaf 0,1 mg/liter giftig voor je vissen.
3. Andere bacteriën zetten het nitriet weer om in nitraat (No₃). Nitraat is veel minder giftig voor vissen. Pas vanaf 100 mg/liter wordt het als giftig beschouwd voor volwassen vissen.

Hoeveel nitraat mag er in het aquariumwater zitten?

De aanbevolen hoeveelheid nitraat in het aquariumwater hangt een beetje af van het soort aquarium. Nitraat is namelijk niet alleen een afvalproduct maar ook een voedingsstof. Planten hebben onder andere nitraat nodig om te kunnen groeien. Zonder nitraat in het aquarium groeien de planten niet en krijg je last van algen.

• Aquarium met planten: Minimaal 10 tot 25 mg per liter – Maximaal 50 mg/liter
• Malawi/Tanganyika/Midden Amerika aquarium: Maximaal 50 mg/liter

Volwassen vissen hebben doorgaans geen last van een nitraat gehalte tot 100 mg/liter. Waarom dan toch niet meer dan 50 mg/liter aanhouden? Jonge vissen worden in hun groei geremd als het nitraat gehalte te hoog ligt. Ook planten groeien dan minder goed. Het is daarom beter om het nitraat gehalte in het aquarium niet te hoog op te laten lopen.

Hoe meet je het nitraat in het aquarium?

In de aquariumwinkel zijn test setjes te koop waarmee je het nitraat in het aquarium kunt meten. Je hebt twee soorten:

1. Teststrip: Deze strip meet meestal meerdere waterwaardes tegelijk, waaronder nitraat. Voordeel van de strip is dat je tegelijkertijd meerdere waterwaardes kunt meten. Nadeel van de test strips is dat ze wat onnauwkeurig zijn. Voor een eerste grove indicatie prima te gebruiken. Je doet de strip in het aquariumwater volgens de instructies. Vergelijk de kleuren op de strip met de kleurenwaaier en je weet ongeveer wat de nitraatwaarde is.
   
2. Druppeltests: Deze tests werken met druppels. Je neemt een vaste hoeveelheid aquariumwater. Voegt de aangegeven hoeveelheid druppels toe. Hierna vergelijk je de kleur van de oplossing met de kleurenwaaier. De druppeltest is nauwkeuriger met meten. Het is wel wat meer werk als je meerdere waterwaardes wil meten.

Hoe vaak moet ik het nitraat in het aquarium meten?

Bij een pas opgestart aquarium zijn de processen van de stikstof cyclus nog niet goed in balans. Het is dan aan te raden om zeer regelmatig het water te testen op ammoniak en nitriet. Dit zijn de stoffen die direct voor problemen kunnen zorgen. Nitraat bouwt niet zo heel snel op en zorgt ook niet direct voor problemen.

Bij een pas opgestart aquarium zou je de eerste paar weken, elke week kunnen meten. Een aquarium wat al langer staat en stabiel is, hoeft niet wekelijks gemeten te worden. De interval kan dan wat langer worden, zolang je het onderhoud maar netjes blijft uitvoeren. Groeien de planten niet meer? Krijg je last van algen? Meet dan je waterwaardes weer wat regelmatiger!

Hoe kan ik het nitraat in het aquarium verlagen of verhogen?

Er zijn verschillende manieren om de hoeveelheid nitraat in het aquarium te verlagen:

1. Meet de hoeveelheid nitraat in het kraanwater. Is dit lager dan het nitraat in je aquarium? Ververs dan gewoon wat water om de hoeveelheid nitraat in je aquarium te verlagen.
2. Plaats snelgroeiende planten in het aquarium. Deze planten nemen nitraat op uit het water. Waterpest is bijvoorbeeld een plant die heel snel nitraat uit het water trekt.
3. Voer de vissen wat minder. Vaak voeren we veel te veel. De vissen zetten het voer weer om in afvalstoffen. Voer de vissen niet meer dan ze in een paar minuten kunnen opeten. Er mag na een paar minuten geen voer meer blijven liggen.
4. Plaats minder vissen in het aquarium. Meer vissen betekent meer afvalstoffen.
5. Gebruik biologisch filtermateriaal zoals Siporax, BioHome of KNS als dit mogelijk is. De biofilm welke groeit op en in dit materiaal zal na verloop van tijd ook nitraat afbreken. Als dit al gebeurt duurt het wel geruime tijd voordat het proces goed is opgestart.

Als de hoeveelheid nitraat in het aquarium te laag wordt, bijvoorbeeld omdat je veel planten hebt, dan kun je ook nitraat toevoegen. Hiervoor wordt eigenlijk niet rechtstreeks nitraat gebruikt maar Kaliumnitraat (KNO₃). Als je een andere vorm van nitraat gebruikt, loop je kans dat dit deels wordt omgezet in ammonium en dat wil je niet. Er zijn kant en klare producten op de markt zoals Profito Nitro of je maakt het zelf (zie bijvoorbeeld het artikel: De basis van plantenvoeding: poeders en goedkoop zelf maken).