Kweekverslag Thorichthys maculipinnis
Inleiding
Thorichthys maculipinnis, ook wel bekend onder de oude naam Thorichthys ellioti, is een kleurrijke en relatief vreedzame Midden-Amerikaanse cichlide. Met zijn levendige kleuren, interessante gedragingen en goed te combineren karakter was hij vroeger een populaire verschijning in menig aquarium. Tegenwoordig zijn ze zelden te zien in de winkels. Toch zijn er relatief weinig uitgebreide kweekverslagen over deze soort beschikbaar, zeker uit de hobbypraktijk.
In dit artikel deel ik mijn eigen ervaringen met het kweken van Thorichthys maculipinnis in een ruim gezelschapsaquarium van 2 meter lang. Het bleek niet alleen een boeiend proces vanwege het opvallende balts- en nestgedrag, maar ook vanwege de toewijding waarmee de ouders hun kroost verzorgen, zelfs tegenover jonge vissen van andere soorten.
Mijn avontuur begon met jonge ouderdieren van ongeveer een jaar oud, die uitgroeiden tot prachtige, zorgzame ouders. Gedurende meerdere legsels kon ik hun gedrag van dichtbij observeren en stap voor stap volgen hoe de eitjes uitkwamen en de jongen opgroeiden. In dit verslag neem ik je graag mee in de verschillende fasen van dit kweekproces, deel ik praktische tips en vertel ik over de uitdagingen en mooie momenten die ik onderweg tegenkwam.
De ouderdieren
De ouderdieren waarmee deze kweek begon, waren jonge Thorichthys maculipinnis van ongeveer een jaar oud. Bij aanschaf waren ze nog vrij klein, met een lengte van zo’n drie centimeter. Naarmate ze groeiden, ontwikkelden ze prachtige kleuren en duidelijke gedragsverschillen tussen de geslachten.
Hoewel het verschil tussen mannetje en vrouwtje bij jonge dieren nog niet altijd eenvoudig te zien is, werden bij mijn groep enkele kenmerken duidelijker naarmate ze ouder werden. Zo viel op dat het mannetje, vooral tijdens de balts, een intens rode buik toonde en zijn kleuren veel feller liet oplichten. Ook was het mannetje forser van bouw vergeleken met het vrouwtje.
De Thorichthys maculipinnis groeiden op in een gezelschapsaquarium met andere vreedzame soorten. Al vroeg begonnen zich koppels te vormen. Twee koppels probeerden uiteindelijk legsels groot te brengen, maar vooral het sterkste koppel bleek succesvol. Hun zorgzaamheid en samenwerking tijdens het kweekproces waren opmerkelijk en vormden de basis voor het uiteindelijke succes van de opfok.
De vissen toonden al op jonge leeftijd tekenen van hun natuurlijke broedgedrag, met het schoonmaken van potentiële legplaatsen en het graven van kuilen in het zand. Hou bij het inrichten van een aquarium rekening met dit gedrag zodat ze in afgerond zand kunnen happen in plaats van scherp zand of grind.
Het aquarium en de omstandigheden
De kweek vond plaats in een ruim aquarium van 2 meter lang, 40 centimeter breed en 50 centimeter hoog. De inrichting van de bak was speciaal afgestemd op het natuurlijke gedrag van de Thorichthys maculipinnis. Er werd gekozen voor een afwisseling van open zandzones en dichte plantengroepen, zodat de vissen voldoende ruimte hadden om te graven. Mijn maculipinnis voelen zich veilig in dit aquarium. Als er een kat met z’n neus tegen het glas zit te kijken wat daar nou eigenlijk vor raar beest zwemt, kijken de maculipinnis 5 centimeter aan de andere kant van het glas naar dat rare beest dat daar zit. Ik vind het rustig-actieve nieuwsgierige aagjes.
Verspreid over de bak lagen vlakke stenen van ongeveer 7 bij 6 centimeter. Deze stenen bleken ideaal te zijn voor de eiafzetting: de ouderdieren kozen telkens een beschutte steen uit, die ze zorgvuldig schoonpoetsten voordat de eitjes werden gelegd. In de nabijheid van deze stenen werden ook kleine kuiltjes in het zand gegraven, die later dienst deden als veilige opvangplaatsen voor de larfjes zodra deze uitkwamen.
De waterkwaliteit werd zorgvuldig onderhouden door een krachtig filtersysteem, bestaande uit twee Eheim Classic 2217 potfilters, gevuld met lavagrind en voorzien van fijne sponsen bij de uitstromers. Deze filters zorgden samen met een intern filter en skimmer voor voldoende stroming en een goede zuurstofvoorziening. De spraybars, net boven het wateroppervlak geplaatst, verdeelden het water gelijkmatig over de lengte van het aquarium.
Qua medebewoners was het aquarium een levendige gemeenschap, met onder andere Xiphophorus helleri (zwaarddragers), Corydoras paleatus, Farlowella vittata, Aplocheilus lineatus en een enkele Pantodon buchholzi (vlindervis). Tijdens de kweek toonden de maculipinnis opvallend territoriaal gedrag: binnen een straal van 15 tot 25 centimeter rondom het nest werden indringers resoluut verjaagd. Toch bleef het gedrag redelijk beheerst; andere vissen worden buiten het broedgebied met rust gelaten, BEHALVE de andere maculipinnis, die moeten zo ver mogelijk weg blijven.
Recente ervaring: In de winter waren de 2 koppels maculipinnis uit de broedmodus gekomen, nu het weer wat warmer wordt is die modus weer aangegaan. Er is aan partnerruil gedaan waarbij het nieuw gevormde koppel de andere man en vrouw de hoeken in joegen. Zij zijn beiden overgeplaatst naar de Juwel. Mijn advies is dus ook om slechts één koppel per bak te houden. (misschien dat een nóg grotere bak beter gaat, maar dat weet ik niet).
Interessant was ook de gedragsverandering bij de maculipinnis zelf: terwijl ze in hun jonge jaren soms jacht maakten op jonge zwaarddragers, lieten ze deze later volledig met rust, mogelijk als gevolg van hun eigen ervaring als zorgzame ouders.
Het kweekproces
De kweek van Thorichthys maculipinnis verliep in meerdere fasen, elk met hun eigen fascinerende gedragingen en dynamiek. Het begon allemaal met het hofmakingsritueel, waarin vooral het mannetje zich van zijn beste kant liet zien. Tijdens deze periode veranderde zijn kleurenpracht: de buik kleurde intens rood en zijn hele lijf leek helderder en feller te stralen.
De balts bestond uit sierlijke rondedansen rond de gekozen nestplaats. Het mannetje toonde zijn kracht en toewijding door actief kuilen te graven: hij nam bekjes vol zand op om het vervolgens elders weer uit te spugen, op zoek naar de perfecte locatie. Samen inspecteerden het koppel de vlakke stenen in het aquarium. Zodra een geschikte steen gevonden was, maakten ze deze zorgvuldig schoon met hun bek en vinnen.
Wanneer de omstandigheden juist waren, begon het vrouwtje met het leggen van de eitjes. Hierbij werd ze nauwlettend gevolgd door het mannetje, die de eitjes direct bevruchtte. Tijdens het legsel, dat meestal uit 100 tot 200 eitjes bestond, bleef het koppel zeer waakzaam en waaierten ze constant water over de eitjes om deze van voldoende zuurstof te voorzien. De rollen werden netjes verdeeld: vooral het vrouwtje waaierde de eitjes, terwijl het mannetje haar en de nestplaats beschermde tegen opdringerige andere vissen.
Na enkele dagen kwamen de eitjes uit. De net uitgekomen larfjes werden voorzichtig met de bek door beide ouders opgepakt en overgebracht naar een eerder gegraven kraamkuil in de buurt van de legsteen. Hier trilden ze als een levende wolk boven de bodem, een bijzonder gezicht, bijna als een fijne ‘hittewaas’ boven het zand.
De eerste 10 dagen na het uitkomen bleven de ouders uitermate beschermend. Ze bewaakten hun kroost intensief en hielden andere vissen stevig op afstand. Naarmate de jongen ouder werden, zwermden ze geleidelijk meer uit en nam de bescherming van de ouders iets af. Om voldoende jongen te behouden, was het noodzakelijk om een deel van de jonge visjes op tijd uit te vangen.
Het opvangen gebeurde met een hevelslang, waarmee voorzichtig jonge visjes uit de kraamkuil naar een apart opgroeibakje werden overgebracht. Ondanks enkele verliezen door de verhuizing, groeide uiteindelijk een mooie groep jonge maculipinnis op, mede dankzij een combinatie van schoon water, goede doorstroming en fijn voedsel zoals fijngemalen droogvoer en diepvriesartemia.
De opgroei van de jongen
De eerste dagen na het uitkomen waren de jongen nog bijzonder kwetsbaar. Ze bleven dicht bij de kraamkuil, onder voortdurende bescherming van hun ouders. Gedurende deze periode waren ze nauwelijks zichtbaar; als een trillend waasje zweefden ze boven de bodem. Na ongeveer vijf tot zeven dagen werden ze iets actiever, en om hun overlevingskansen te vergroten, besloot ik een deel van de jongen voorzichtig uit te vangen met een fijne hevelslang.
De jonge Thorichthys maculipinnis werden in eerste instantie ondergebracht in een ziggobreederbakje dat onder de uitstromers van de spraybars hing. Deze opstelling zorgde voor een constante aanvoer van schoon, zuurstofrijk water zonder dat de jonge visjes door de sterke stroming weggespoeld werden. Naarmate de jongen groeiden en sterker werden, verhuisden ze naar steeds grotere opvangbakken.
Qua voeding kregen de jongen in het begin zeer fijn gewreven droogvoer, zoals Sera Vipagran Nature, meerdere keren per dag in kleine hoeveelheden. Daarnaast werd regelmatig diepvriesartemia aangeboden, wat hen een belangrijke eiwitboost gaf in deze kritieke groeifase. De aanwezigheid van enkele jonge slakjes in de opgroeibakjes hielp bij het opruimen van overtollig voer en hield de waterkwaliteit stabiel.
Ondanks de zorgvuldige aanpak bleven verliezen onder de allerkleinsten onvermijdelijk. De kleinste jongen waren kwetsbaar en konden gemakkelijk slachtoffer worden van grotere soortgenoten of de omstandigheden tijdens het overplaatsen. Toch slaagde ik erin om ongeveer dertig gezonde jonge vissen uit het eerste legsel op te laten groeien.
Opvallend was dat de jonge zwaarddragers in de hoofdbak, ondanks hun kleinere formaat, niet langer werden belaagd door de volwassen ellioti’s. De ouderdieren leken na hun eigen kweekervaring zelfs toleranter te zijn geworden tegenover jonge vissen van andere soorten, een onverwachte maar mooie ontwikkeling.
Bijzonderheden en persoonlijke ervaringen
De kweek van Thorichthys maculipinnis was niet alleen leerzaam, maar vooral ook bijzonder om mee te maken. Wat vooral opviel, was de uitzonderlijke zorgzaamheid van de ouderdieren. Vanaf het schoonmaken van de nestplaats tot aan het bewaken en verzorgen van de jonge visjes: de samenwerking en toewijding waren indrukwekkend. Het was mooi om te zien hoe ze hun rollen vanzelfsprekend verdeelden en elkaars taken overnamen wanneer dat nodig was, bijvoorbeeld tijdens het voeren.
Een bijzonder moment was het verplaatsen van de net uitgekomen larfjes naar de kraamkuil. Beide ouders pakten de jongen één voor één voorzichtig op in hun bek en brachten ze naar hun nieuwe, veilige plek. Dit gedrag onderstreepte nog maar eens hoe sterk de ouderzorg bij deze soort ontwikkeld is.
Ook het effect van de kweekervaring op het gedrag van de ouderdieren tegenover andere vissen viel op. Waar jonge maculipinnis eerder nog wel eens een jonge zwaarddrager achterna zaten, lieten ze deze na het grootbrengen van hun eigen jongen volledig met rust. Er leek een soort ‘ouderinstinct’ ontstaan te zijn dat zich zelfs uitstrekte naar andere soorten in het aquarium.
Een uitdaging tijdens het proces was het veiligstellen van voldoende jongen om op te laten groeien. Ondanks voorzichtig werken bij het overplaatsen en het bieden van optimale omstandigheden, waren verliezen onder de allerkleinsten helaas niet te voorkomen. Toch was het uiteindelijke resultaat, ongeveer dertig gezonde jonge vissen, meer dan de moeite waard.
Het meest bijzondere aan deze ervaring was echter het complete plaatje: het zien opgroeien van een koppel jonge ellioti’s tot zorgzame ouders, het observeren van hun natuurlijke gedrag en uiteindelijk het succesvol begeleiden van een nieuwe generatie. Het heeft niet alleen mijn kennis over deze prachtige soort verdiept, maar ook mijn waardering voor de complexiteit en schoonheid van natuurlijk gedrag in het aquarium vergroot.
Afsluiting
De kweek van Thorichthys maculipinnis is een bijzondere ervaring die veel voldoening geeft aan de toegewijde aquariumliefhebber. Door hun prachtige kleuren, fascinerende baltsgedrag en zorgzame ouderinstinct laten deze cichliden een natuurlijke kant zien die je niet snel in andere aquariumbewoners terugziet. Hoewel het begeleiden van een succesvolle kweek enige voorbereiding en aandacht vraagt, is het resultaat het zien opgroeien van een nieuwe generatie de inspanning meer dan waard.
Met geduld, een goed ingericht aquarium en zorgvuldige observatie kan vrijwel iedere liefhebber genieten van de wonderlijke cyclus van leven die deze prachtige Midden-Amerikaanse cichliden laten zien. Thorichthys ellioti bewijst daarmee dat vissen veel meer zijn dan kleurige verschijningen: het zijn levende dieren met complexe gedragingen, die in de juiste omgeving hun volledige potentieel kunnen tonen.
