Hoe maken vissen baby’s….en mag ik kijken?

Vissen paren op veel verschillende manieren….en ja: je mag kijken. In feite is het kijken naar het paren van de vissen 1 van de fascinerendste dingen uit de hobby omdat er bij vissen zoveel verschillende broed strategieën zijn. De twee belangrijkste strategieën die vissen gebruiken zijn: ei leggen en levendbaren.

Levendbarende vissen

Levendbarende vissen doen wat de naam al suggereert. Het vrouwtje bevalt van volledig gevormde, vrij zwemmende jongen. De vrouw wordt inwendig bevrucht door het mannetje en draagt de jongen ongeveer een maand voor ze worden geboren. Na geboorte zwemmen de jongen weg, verstoppen zich en beginnen met het zoeken naar voedsel.

De groep levendbarenden omvat bijvoorbeeld Mollies, Plaatjes, Zwaarddragers en Guppies. Andere levendbarenden zijn halfsnavelbekjes, Anableps (Vieroogvis) en vissen in de  Characodon familie. Het geslacht is makkelijk te bepalen aangezien het mannetje groter is en een staaf vormige anaalvin heeft die gonopodium wordt genoemd en wordt gebruikt om het vrouwtje te bevruchten. Na bevruchting kan het vrouwtje meerdere worpen jongen produceren zonder dat er een man aanwezig is.

Ei-leggende vissen

Ei-leggen is ook wat de naam suggereert: De vissen leggen eieren in plaats van het baren van kleine visjes. Zodra de eieren zijn gelegd groeien ze uit tot kleine visjes die uitkomen met een bijbehorende dooierzak en groeien dan uit tot volledige vissen. Dit proces van ei tot uitkomen duurt meestal een week tot 10 dagen, alhoewel dit zeer uiteenlopend kan zijn.

De Ei-leggers hebben vele methoden om hun eieren af te zetten. Vrij-leggers strooien hun eieren doorgaans rond tussen planten of het grint. Het mannetje jaagt achter het vrouwtje aan tijdens het paren en hij bevrucht de eieren terwijl ze vallen. Het paren kan spectaculair zijn om te zien omdat de vissen door het aquarium racen en al het andere negeren, inclusief voer. Voorbeelden van vrij-leggers zijn Tetra’s, Barbelen, Rasboras en Danio’s.

Substraat broedende vissen

Substraat-broeders zijn een beetje kieskeuriger in waar ze hun eieren achter laten. Ze leggen hun eieren op een soort substraat. Planten, rotsen, hout en zelfs het aquarium glas kunnen worden gekozen als afzet plek. Beide vissen nemen deel aan het leggen van de eieren, waarbij het mannetje de eieren bevrucht zodra het vrouwtje ze gelegd heeft. Voorbeelden van substraat broeders zijn vele algeneters, sommige Cichliden en Killivissen.

Schuimnest bouwende vissen

Schuimnest bouwers leggen hun eieren in een nest gemaakt van belletjes die worden uitgeblazen door het mannetje. De belletjes worden bij elkaar gehouden door speeksel en het lijkt een beetje op schuim. Het schuim trekt infusoria aan die de baby’s kunnen eten, het zorgt er ook voor dat de eieren aan het wateroppervlak blijven waar ze goed van zuurstof zijn voorzien. De eieren worden met een paar tegelijk gelegd en zeer voorzichtig in het nest geplaatst waar ze worden uitgebroed. Voorbeelden van schuimnest bouwers zijn bijvoorbeeld Betta’s en Goeramies.

Muilbroedende vissen

Muilbroeders houden hun eieren in hun bek totdat de eieren uitkomen. De eieren worden met een paar tegelijk gelegd, zodra het mannetje ze bevrucht heeft, neemt de ouder die ze uit gaat broeden ze in zijn/haar bek. De ouder eet zeer spaarzaam, als hij dit al doet, totdat de jongen zijn uitgekomen en worden losgelaten. Voorbeelden van muilbroeders zijn mannelijke Arowana’s en vrouwelijke Malawi cichliden.

Broeden en Agressie

“Help! Waarom hebben mijn maanvissen (of Afrikaanse cichliden) al mijn andere vissen in de bak vermoord?”

“Waarom heeft mijn vrouwelijke platy zich omgedraaid en al haar baby’s opgegeten?”

“Ik denk dat mijn tetra’s eieren hebben gelegd. Waar zijn ze?”

Ouderlijke zorg in de vissen wereld varieert nogal. Het gedrag van de ouders kan liggen tussen het opeten van al hun eieren of jongen tot het fel verdedigen van de eieren en jongen door beide ouders.

Veel vissen ouders tonen gedrag wat aardig overeenkomt, die zal ik dus hieronder bespreken.

De meeste vissen zien eieren en jongen als een lekker hapje. Hierdoor zullen de meeste vissen niet aarzelen om even lekker te snacken als ze er een vinden, inclusief die van henzelf. Dit betekent dat Vrij-leggers en substraat-broeders eigenlijk niet gekweekt kunnen worden in een gezelschapsbak omdat de eieren/jongen al snel opgegeten zullen worden door de ouders en andere vissen. Vooral levendbarenden zijn erom berucht dat ze hun eigen jongen eten.

Een paar soorten negeren hun eieren of jongen en kunnen dus in een soorten bak worden gekweekt. De Chinese Danio bijvoorbeeld en soorten Killies zullen op zijn minst de eieren negeren. Baby Killies eten ze overigens weer wel. Guppen negeren doorgaans hun eigen jongen.

Andere vissen hebben één ouder die de eieren en jongen bewaakt. De meeste schuimnest bouwers en muilbroeders doen dat, net als sommige substraat broeders. De verantwoordelijke ouder blijft bij de eieren en jongen totdat ze vrij kunnen zwemmen. Bij de schuimnest bouwers verzorgt het mannetje het nest, blaast nieuwe belletjes als er stuk zijn gegaan en zorgt dat gevallen eieren of jongen netjes worden teruggeplaatst. Hij zal ook het nest verdedigen tegen andere vissen. Muilbroeders verstoppen eenvoudigweg hun eieren in hun mond, en sommige substraat broedende algeneters verstoppen de eieren onder zich. Sommige substraat broedende cichliden hebben ook één ouder die voor de eieren en de jongen zorgt.

Een vaker voorkomende manier van verzoring bij cichliden is dat beide vissen de eieren en jongen bewaken en verzorgen. Deze manier kan echt fascinerend zijn om naar te kijken. De ouders wisselen elkaar af bij het bewaaieren van de eieren en het verwijderen van beschimmelde eieren. Ze zullen ook de broedplaats fel verdedigen, wat kan resulteren in verwondingen of zelfs slachtoffers onder de andere aquarium bewoners. Zodra de eieren zijn uitgekomen zullen de ouders de jongen verdedigen. Sommige vissoorten verhuizen de jongen zelfs elke dag naar een andere plekje. Zodra de babies vrij kunnen zwemmen blijven sommige soorten ze zelfs verdedigen terwijl bij anderen de ouderlijke zorg dan eindigt. Veel Afrikaanse cichliden verdedigen hun jongen totdat ze opnieuw een nest hebben. Discussen voeden hun jongen zelfs door ze te laten eten van hun huid secreet.

Een wat meer extreme versie van het beschermen van de jongen wordt uitgeoefend door sommige Tanganyika cichlides. Bij deze soorten blijven de jongen rond het nest zwerven en helpen de ouders de volgende nesten te verdedigen. De jongen wordt toegestaan te blijven totdat ze zelf oud genoeg zijn om te paren, op dat moment worden ze verdreven.

Kweek Aquariums

“Mijn vissen hebben net eieren gelegd. Hoe voorkom ik dat de eieren of jongen worden opgegeten?”

De meest gebruikte manier om te voorkomen dat de eieren worden opgegeten is gebruik maken van aparte kweek aquariums. Daar kunnen de ouders paren, de jongen ter wereld brengen en worden verwijderd zodra ze klaar zijn. Vrij-leggers kunnen worden gehouden boven een net, een rooster of een laagje knikkers om de eieren te beschermen tijdens het paren. Schuimnest bouwers en muilbroeders kunnen in het aquarium blijven totdat ze niet meer voor de jongen zorgen. Levendbarenden kun je laten baren in een aquarium met een dikke laag planten zodat de jongen kunnen schuilen totdat de moeder klaar is met werpen en kan worden verwijderd.

Een kweek aquarium is ook beter omdat het schoon gehouden kan worden. Eieren en jongen hebben heel schoon water nodig om uit te komen en te groeien. Er zijn ook geen volwassen die met de jongen wedijveren om het voer. Veel kwekers gebruiken een kaal aquarium met alleen een sponsfilter als filtratie. Afval en restjes voer zie je direct en kunnen elke dag worden afgeheveld. Het water kun je zeer regelmatig verversen aangezien er geen andere vissen in het aquarium zitten om rekening mee te houden.

Een andere oplossing is om de vissen te laten broeden in broedmoppen, een plant of een stuk steen of glas in de gezelschapsbak. De eieren kunnen dan verplaatst worden naar het kweekaquarium om daar te groeien. Dit werkt prima voor maanvissen, algeneters en Australische regenboogvissen. Killie eieren kunnen uit het turf of broedmop worden gehaald en in een apart aquarium worden geplaatst of worden gedroogd om later uit te broeden. Levendbarenden kunnen worden gekweekt in een commercieel verkrijgbare kweekval of netje. De val scheidt de jongen van de moeder en geeft de jongen een veilige omgeving om op te groeien.

Sommige cichliden beschermen hun jongen goed genoeg om ze in een gemengd aquarium te laten zitten, dit kan wel extra stress opleveren voor de andere vissen in het aquarium. Er zijn zelfs cichliden soorten waarbij het kweekkoppel onderling ruzie krijgt als er geen andere vissen in het aquarium zitten om te bedreigen.

Kweek benodigdheden

“Ik heb vissen in een kweekbak,  maar ze willen maar niet kweken.”

“Waarom beschimmelen de eieren van mijn vissen steeds en gaan de jongen dood?”

Bij veel vissen zal de kweek niet succesvol zijn tenzij er wordt voldaan aan een paar specifieke voorwaarden. Dit zijn onder andere:

Een mix van mannelijke en vrouwelijke vissen

Ik weet het, dit klinkt voor de hand liggend, maar bij sommige soorten is het moeilijk om het verschil te zien. Bij soorten waarbij het geslacht moeilijk te zien is, kun je het beste beginnen met minstens zes jonge vissen zodat je zeker weet dat je zowel mannen als vrouwen hebt. Beginnen met veel vissen geeft de monogame vissen de kans om een passende partner te kiezen. Het kan gebeuren dat als er slechts 1 man en 1 vrouw bij elkaar worden gezet ze niet tot kweken overgaan. Andere soorten, zoals de levendbarenden, killivissen en polygame cichliden, hebben meer vrouwen dan mannen nodig zodat de vrouwen niet te veel worden lastig gevallen door de amoureuze mannen.

Extreem schoon water

De meeste vissen paren niet als er ammoniak of nitrite in het water zit, grote hoeveelheden nitraat zijn ook giftig voor jonge vissen. Somige soorten, met name tetras, moeten worden gekweekt in een kweekbak die kaal en steriel is zodat hun eieren niet beschimmelen.

Een gevarieerd dieet

Vissen die eieren produceren hebben beter voedsel nodig dan vissen die gewoon in een gezelschapsaquarium leven. Kwekers noemen het proces van speciaal voer geven het kweekrijp maken van de koppels. Dit voer omvat levend voer, vers diepgevroren voer of voer gebaseerd op spirulina. Zoek dus uit wat de specifieke voedsel eisen zijn van de vissoorten die je wil gaan kweken.

De juiste omgeving

Vissen die op een substraat broeden hebben een passend substraat nodig om op te broeden, zoals turf, rotsen, schelpen of planten. Sommige vissen zijn schuw en hebben veel schuilplaatsen, holen of gedimd licht nodig. Er zijn ook soorten die water nodig hebben van een bepaalde chemische samenstelling. Voorbeelden zijn Discusvissen, zij hebben erg zacht, zuur water nodig of Afrikaanse cichliden die juist weer erg hard, alkalisch water nodig hebben.

Externe factoren

Veel tropische vissen broeden in het regenseizoen. Als het regent beginnen beekjes te stromen, de hardheid van het water zaken en er is donder en bliksem. Avontuurlijke kwekers met regenseizoen gevoelige soorten kunnen proberen de vissen tot kweken aan te zetten door een grote waterwissel met gedistilleerd (osmose) water, een sproeier gebruiken om regen te simuleren, sterke stroming maken en zelfs flitslicht en lawaai produceren. Temperatuur schommelingen kunnen de kweek stimuleren, net als veranderingen in de licht/donker cyclus.

Vissen baby’s opkweken

“Mijn vissen krijgen jongen, maar het lukt me niet om de jongen groot te brengen tot volwassen vissen. ”

Het groot brengen van vissen kan wat werk kosten. Baby vissen hebben schoon water nodig en sommigen ook speciaal voer. Baby Levendbarenden zijn makkelijk op te kweken. Sommigen nemen fijn gewreven vlokvoer vanaf geboorte en hebben alleen regelmatige waterverversingen nodig om hun groei te stimuleren. Ze hebben ook algen of spirulina nodig.

Baby’s van eierleggende vissen zijn wat moeilijker groot te brengen. De meesten zijn te klein om het voer op te nemen van volwassen vissen en hebben dus speciaal voer nodig. Levend baby artemia (artemia naupliën) zijn het beste voer voor deze baby vissen, sommigen hebben zelfs kleiner voer nodig als infusoria. Gezeefde watervlooien kunnen ook. De baby’s van algeneters hebben algen nodig of geblancheerde groenten. Er zijn ook commercieel verkrijgbare baby voeders die goed voldoen of in noodsituaties gekookte eidooier. Wees er wel voorzichtig mee, niet levend voer vervuild het water heel erg, dit geldt speciaal voor gekookte eidooier.

Eigenlijk is het aquariumwater schoon houden waarschijnlijk de grootste uitdaging in het opkweken van vissen. De groeiende vissen hebben veel voer nodig en ze zijn ook niet erg bedreven in het vinden ervan waardoor je nog meer moet voeren. Net als bij elk aquarium moet het toevoegen van veel voer een balans vinden met het op peil houden van de water kwaliteit. Jonge vissen hebben doorgaans schoner water nodig als volwassen dieren. Veelvuldig water verversen is dan ook noodzakelijk, overigens net als efficiënte biologische filtering. De aquariums met jongen vissen hebben vaak een dagelijkse verversing nodig van de helft van het water. Sponsfilters zijn hierbij aan te bevelen omdat ze heel goed biologisch filteren maar geen jongen kunnen opzuigen.

De larven van zeewater vissen hebben de zwaarste eisen van allemaal. Ze moeten worden gevoerd met extreem klein plankton in een aquarium met bijna perfecte water condities.

Jonge vissen verhuizen

Uiteindelijk, als de jonge vissen groeien, moeten ze worden verplaatst naar een groter aquarium. Het is duidelijk dat het 25 liter aquarium die bevolkt werd door 100 jongen al snel te klein zal zijn. Betta kwekers hebben zelfs nog meer werk te doen aangezien de jonge mannelijke betta’s onderling vechten en ieder apart moet worden gehuisvest in een pot of opgedeeld aquarium.

“Ik heb een heleboel jonge vissen. Wat moet ik er mee doen?”

“Kan ik geld verdienen met het kweken van vissen?”

Het vinden van een nieuw huis voor je jonge vissen is bijna net zo’n grote uitdaging als het kweken zelf. Jonge vissen kunnen worden weggegeven, geveild worden op aquarium vereniging veilingen, geruild worden voor andere soorten of worden verkocht. Aquariumwinkels kopen soms Afrikaanse cichliden, guppen en betta’s maar de meeste geven liever alleen waardebonnen voor gebruik in de winkel in plaats van cash.

Bij het veranderen van de hobby in een commercieel kweekbedrijf moet je de wet van vraag en aanbod goed in de gaten houden. Voor de meeste vissen geldt dat de aquariumwinkels ze kunnen bestellen wanneer ze willen bij de importeurs, kwekers en groothandels. De hobbyist aan de andere kant heeft af en toe lichtingen van soorten die de winkel niet wil of nodig heeft op dat moment. Het enige voordeel dat jij hebt, als je een winkel binnenstapt met een aantal ongevraagde vissen, is dat lokaal gekweekte vissen vaak gezonder en minder gestrest zijn als vissen die zijn verzonden en weer moeten wennen aan de lokale water condities.

Als je toch wil doorgaan met het kweken van verkoopbare vissen, probeer dan zeldzame algeneters, zeldzame regenboogvissen, Afrikaanse cichliden, show kwaliteit guppen of zeewater vissen. Deze zijn moeilijk te krijgen voor de winkeliers. Om geld te verdienen met de goed verkrijgbare soorten als maanvissen, barbelen, tetra’s, corydorassen of Levendbarenden (anders dan guppen) heb je veel kweekbakken nodig met evenzoveel broedparen om een constante aanvoer van vissen te garanderen. Je moet ook vissen hebben van een constante kwaliteit.

Persoonlijk adviseer ik om vissen te kweken puur uit hobby, in plaats van je hobby om te toveren in een zakelijke onderneming. Er is niets leuker dan kijken naar het baltsen van een paar cichliden, die verdwijnen in een grot en een paar dagen later weer tevoorschijn komen met een zwerm jongen om zich heen.

Auteur: Mr. A. Non c/o Calypso
Eerste publicatie: www.calypso.org.uk/Bookshop en www.calypso.org.uk
Bron: aquarticles.com (niet meer beschikbaar)
Vertaling: J. de Lange