Het goed opstarten van het aquariumfilter – Visloos indraaien

Elk aquarium is een kleine wereld op zich. Alleen wanneer de biologische verhoudingen worden onderkend en in praktijk worden gebracht, zal een aquarium goed functioneren.

De vissen blijven gezond, de planten groeien prachtig, het water is helder en vervelende algen blijven op de achtergrond. Daarbij speelt de filtering een bijzondere rol.

Ieder aquarium heeft een filter en circulatie pomp nodig. We gaan kijken waarom wij deze nodig hebben en als we dat begrijpen kunnen we ook problemen voorkomen en de juiste aanschaf of aanpassing doen.

De basis van een gezond aquarium

Vissen gebruiken voedingstoffen en produceren net als alle levende organismen afvalstoffen.
De grootste afvalstof is ammonium, die komt niet, zoals veel mensen denken, als ontlasting maar via de kieuwen in het water. Ammonium is dodelijk voor de vissen als de concentratie te hoog wordt, daarnaast is het een zeer goede voedingstof voor algen!!!

Nitrificatie of Stikstof kringloop

Nitrificatie noemen we het omzetten van ammonium via nitriet naar nitraat, dat doen bacteriën voor ons. Een groep bacteriën noemen we een biofilm. Nitrificatie is een kringloop, zie afbeelding.

Deze bacteriën zweven niet door het water maar vestigen zich op filtermediums. Bekende voorbeelden hiervan zijn sponzen en keramische ringen zogenaamde syporax.

Indraaien van het aquarium en filter

De natuur zorgt voor een kringloop. Deze kringloop moeten wij starten, dat noemen we “indraaien” van het aquarium cq filter.

Het indraaien is een stappenplan, stap voor stap zullen de bacteriën zich ontwikkelen.

De eerste soort bacterie kan zich pas ontwikkelen als er een voedingstof aanwezig is, deze bacterie produceert dan de voedingstof voor de volgende bacteriesoort en deze produceert dan uiteindelijk de voedingstof voor de planten.

Dit proces kost echter tijd, pas na 3 weken zullen er voldoende bacteriën zijn want de bacteriën groeien / delen zich verschillend in snelheid.

Problemen voorkomen

Omdat ammonium dodelijk is voor de vissen, de algen het graag lusten en het stappenplan 3 weken duurt is het logisch dat hier dan ook de meeste fouten door beginners worden gemaakt…. die later moeizaam of zelfs niet meer gecorrigeerd kunnen worden.
Gevolg, vissen die sterven, algen die groeien, planten die afsterven, het plezier voor het aquarium verdwijnt.

Dit alles had kunnen worden voorkomen, als men goed was gestart met de juiste middelen en kennis.

Vissen toevoegen

Ik schreef het al, als er voeding is gaan bacteriën zich delen.
Een aquarium vullen met water en wachten is dus geen indraaien, je mist namelijk de voeding voor de ontwikkeling van de bacteriën.

Enerzijds heb je dus de voedingsstof voor de bacteriën nodig om de kringloop te starten, anderzijds mag dat in het begin niet teveel zijn maar moet het wel opgebouwd worden. Er zijn verschillende methodes om dit te doen.

Je kunt simpelweg vissen of voer in het aquarium doen, maar beide methoden hebben nadelen. Zeker als je algen wilt voorkomen. Laten we eens kijken naar de voor- en nadelen.

Voordeel

Voordeel: in feite zijn er voor deze methode geen voordelen, eerder is dit de basis van vele mislukkingen en aquaria die na 6 maanden te koop staan op marktplaats.

Nadeel

Nadeel: je stelt de vissen bloot aan ammonium die ze zelf produceren. Als je niet dagelijks doet meten en of verversen kan het best zijn dat na een aantal dagen je vissen ziek worden, of zelfs sterven.

Nadeel: als je vissen toevoegt willen deze niet in het donker zitten, je koopt dus plantjes en je zet de verlichting aan. Vanaf dit punt kan het goed fout gaan.

Planten die je koopt zijn vaak boven water gekweekt, als deze onder water worden geplaatst moeten de bladeren zich eerst gaan aanpassen. Veel planten verliezen de eerste bladeren en maken nieuwe bladeren aan voor onder water.

Tot dit punt zal de plant weinig deel nemen aan het “rijpen” van het aquarium. Dientengevolge zullen de planten geen concurrenten zijn voor algen, de algen kunnen de bovenhand krijgen (er is voeding in de vorm van ammonium)…. en dat is daarna bijna onomkeerbaar.

Voer verkruimelen

Voordeel: er zijn nog geen vissen dus ook geen belasting van het water. Je kunt wel al plantjes plaatsen zodat deze zich kunnen aanpassen aan het onderwaterleven.

Nadeel: allereerst is er een bacteriesoort nodig die het voer omzet naar ammonium. De zgn. heterotrofe bacteriën moeten nl het voer eerst omzetten naar ammonium, deze stap noemt men mineralisatie. In feite voeg je dus een extra wachtstap toe.

Nadeel: Je hebt geen enkel idee hoeveel je toevoegt, en hoe de ontwikkeling van de biofim is. In feite vaar je blind en hoop je op een gunstige afloop.

Nu zal deze methode in ieder geval beter zijn dan vissen plaatsen, maar desondanks kan het toch de verkeerde kant opgaan.

Salmiak

Vandaar dat we een vervanger gaan gebruiken voor de ammonium uit de kieuwen van de vissen, en dat is ammoniumchloride…salmiak.

We kunnen nu, voordat de vissen en planten komen, al zorgen dat het biologisch gedeelte werkzaam is waardoor de vissen geen last en ziekten krijgen als gevolg van ammonium- en nitriet vergiftiging, algen niet de overhand krijgen en de planten kunnen zich aanpassen aan het aquarium.

Salmiak methode is niet nieuw

Deze methode is niet nieuw, kwekers van zowel siervissen als ook consumptievissen werken volgens deze methode al jaren. Ook in het buitenland, met name in Amerika, wordt deze methode veel gebruikt.

De grootste voorstander van deze methode is Dr. Tim Hovanec. Hij is een van de eerste Microbiologen die het nitrificatieproces voor aquariums in beeld heeft gebracht. Deze methode gaat dan ook iets verder dan het goed bedoelde advies van een hobbyist “ voer kruimelen omdat ze het al altijd zo doen”

Grootste voordeel van deze methode is dat je in stappen werkt en je leert de meetmethode met druppels beheersen. Daarnaast is het boeiend om te zien hoe onzichtbare bacteriën het werk doen.

Nadeel: je kunt absoluut nog geen planten en vissen toevoegen. Je zult geduldig moeten zijn. Maar de kans dat het aquarium nadien goed opstart is vele male groter dan met welke andere methode.

Een paar begrippen:

• Ammoniumchloride is een poeder = NH4Cl
• Ammonium/ammoniak meetset = NH3/4
• Nitriet meetset = NO2
• Nitraat meetset = NO3

Ammoniumchloride (NH4Cl) is het ammoniumzout van waterstofchloride (HCl). Het is een wit kristallijn poeder dat zeer goed oplosbaar is in water en de basis vormt voor snoepgoed als drop, in het bijzonder salmiakdrop. Google geeft voldoende hits bij zoeken naar dit poeder, koop wel hoge zuiverheid.

Benodigdheden

Voordat we kunnen beginnen met het indraaien van het aquarium hebben we een aantal zaken nodig:

• 25 tot 50 gram ammoniumchloride zuiverheid 99% of hoger.
• Druppel meetset Ammonium, Nitriet en Nitraat( let op de datum). Geen meet strips gebruiken, deze zijn onnauwkeurig. Goede merken zijn o.a.: Salifert, Colombo of JBL.
• Weegschaaltje om poeder af te wegen, 10 gram.
• Flesjes bacteriën om te starten. Nu zijn hier ook heel veel merken op de markt. Een van de betere flesjes is toch Dr Tim ONE & ONLY. Mondjesmaat in NL te verkrijgen, echter heel gemakkelijk via amazon.com in Amerika te bestellen en geleverd binnen een paar dagen. Grootste voordeel, het product is “vers” Alle overige merken: let op een productiedatum, koop niet ouder dan 12 maanden, let op waar de spullen staan…hoe warmer hoe slechter.

Overige condities

Bacteriën hebben naast voeding ook andere “bouwstoffen” zoals orthofosfaten en of een koolstofbron nodig. Als je langdurig of met grote hoeveelheden ammoniumchloride werkt kan het zijn dat het fosfaat gehalte onderuit gaat, dit zal dan een verdere groei van de biofilm beperken en stopzetten. Het kan dus verstandig zijn om eventueel fosfaat toe te voegen tot 0.5mg/liter.

Dit product is te koop bij diverse webshops die zich bezig houden met aquariumbemesting. Ook later heeft men dit product, in de vorm van kaliumfosfaat en kaliumnitraat, nodig voor de planten.

Een temperatuur van 28 graden is ideaal.

Geen licht aan !!!!!! ook geen direct zonlicht, anders krijg je giga veel algen! Weet je nog: algen lusten ammonium.

Meetsetjes

Het is beslist nodig om druppelmeetsetjes te kopen, laat je niet verleiden tot de zogenaamde multistrips deze zijn onnauwkeurig en niet geschikt voor ons doel.

Minimaal heb je volgende meetsetjes nodig:

• KH
• GH
• NH3/4 Ammonium
• NO2 Nitriet
• NO3 Nitraat
• PO4 Fosfaat

I.p.v. veel losse meetsetjes kopen is het handiger om de zgn. koffers te kopen. Let wel goed op de THT datum of beter de productiedatum. De meetsetjes zijn niet eeuwig houdbaar, en na openen vaak maar 1 jaar. Zeker KH en GH verouderen snel.

Colombo en JBL leveren voor weinig geld een zeer goed basis koffer, wil je heel nauwkeurig werken is Salifert met losse setjes een absolute aanrader.
Voeg precies de hoeveelheid toe die nodig is, gebruik de meegeleverde spuiten en spoel altijd alles goed na.

Het testwater niet kouder dan 22 graden, niet warmer dan 30 graden.
Hou het druppelflesje steeds mooi verticaal, niet onder een hoek.
Gebruik steeds hetzelfde flesje voor dezelfde test, markeer de flesjes met een stift.

Spoel de flesjes vooraf en achteraf 5 x de inhoud.

Meet ook af en toe het kraanwater zodat je weet wat daar in zit.
Je kunt een analyse opvragen bij je waterleverancier.

Biofilter opstarten uitvoering

We gaan beginnen, het aquarium is gevuld, filtermaterialen zijn schoon en gespoeld met warm water met daarin opgelost azijn. Goed naspoelen !!
Watertemperatuur bedraagt 28 graden, hardheid is minimaal een KH van 5. GH eveneens.

Ken je uitgangspunt zodat je weet hoeveel nitraat er al in het drinkwater zit. Meet dus eerst het nitraat gehalte in je drinkwater, doe dit ook voor nitriet hetgeen nul zal zijn. Meet nu ook het water dat in je aquarium is, het zal gelijk moeten zijn.

Tips voor het meten

Algemene tip voor meten:

• Het water dat je meet moet minimaal woonkamer temperatuur hebben, beter is 25 graden Celsius. Even het meetbuisje met de hand opwarmen is voldoende.
• Bij de druppelflesjes is het van belang dat je de flesjes verticaal houd tijdens het druppelen, niet onder een hoek want dan klopt de hoeveelheid vloeistof niet meer.

Eerst bepaal je of weet je zeker hoeveel netto waterinhoud je aquarium is na aftrek van zand. Deze handleiding gaat uit van 180 liter NETTO waterinhoud.

Geen hout!

Let op: Er staat geen kienhout in het aquarium, dit zuigt n.l. de ammonium gedeeltelijk op en zal later een voedingsbodem voor algen zijn. Steen mag wel, als het niet poreus is.

Uitgangspunt aquarium

Ik ga uit van een standaard inhoud maat 180 liter. Voor een 360 liter aquarium verdubbeld de hoeveelheid ammoniumchloride. Voor een 90 liter aquarium halveer de hoeveelheid.

Wij starten met 1.2 mg/liter ammonium NH4 in het water, dat is dan 0.7 gram ammoniumchloride poeder uit het potje.

De bedoeling is dat er na doseren van ammoniumchloride de bacteriën dit gaan omzetten, NH4 zal dus moeten dalen en NO2 zal eerst stijgen en later dalen, vervolgens gaat Nitraat NO3 stijgen. Ik verwijs dan ook graag door naar de artikelen van Adriaan Briene die hier ook op AquaInfo staan.

Let op, het Nitriet NO2 gehalte gaat stijgen na ongeveer 5 dagen. Nitriet mag niet hoger komen dan 1mg/liter. E.e.a. betekent dus dat de volgende ammoniumdosering pas volgt als nitriet voldoende gedaald is tot lager dan 0.4mg/liter. Blijf je namelijk ammonium doseren, dan stijgt het nitriet veel te hoog. Dit heeft dan een remmende werking.

Starten

Dag 0

We voegen het bacteriepreparaat toe aan het aquarium, de gehele inhoud, overdosering kan niet. Pomp en filter draait.

Dag 1

We lossen 0.7 gram ammoniumchloride op in 500ml lauw water en gieten dit in het aquarium (Let op, dit is voor een 180 liter aquarium, weet je nog! zie vorige les!). Doe een NH3 meting en noteer het aantal mg/liter. Dit zal rond de 1.2 liggen.

Vanaf nu de tabel volgen en vul de gemeten waarden dagelijks in bij de kolom. Print hiervoor onderstaande afbeelding uit of download het Word bestand onder de afbeelding.

Download de tabel als Word document zodat je het kunt invullen:

Na 30 dagen

Na 30 dagen is er een stevige biofilm.

Wil je grote vissen toevoegen, Discussen bijvoorbeeld, herhaal dan de procedure vanaf Dag 19 nog eens. De biofilm gaat dan een mooie stevige laag vormen voldoende om geen problemen te krijgen ook als er een school discussen of cichliden worden geplaatst.

Verder klaar maken van het aquarium

Je kunt nu verder gaan met het compleet klaar maken van je aquarium…de planten komen erin. Zoals eerder geschreven, de meeste planten zijn boven water gekweekt en moeten zich nog aanpassen aan het onderwaterleven.
De planten zullen de bladeren laten vallen, c.q. er komen nieuwe onderwaterbladen. Indien voldoende nieuwe bladeren zijn gevormd kunnen de oude weggeknipt worden.

De verlichting kun je tijdens deze fase langzaam opvoeren zowel intensiteit als tijdsduur.

Zitten er TL buizen boven je aquarium, zet dan maar de helft aan de eerste 14 dagen. Max tijdsduur dag 1 is 6 uur. Vervolgens per dag verhogen met 15 minuten tot aan een max van 8 uur.

Na 14 dagen zet je de andere helft van de verlichting bij, wederom eerst maar 6 uur en dan verhogen met 15 min per dag tot een max van 8 uur.

Na 1 maand verhoog je per dag met 15 minuten tot aan een max van 10 uur.
Voor led geldt het dat je verhoogd met 15 minuten per 2 dagen, led is nl veel intensiever licht dan TL buizen.

Als laatste de opmerking dat er eerder bij opstarten teveel licht boven een aquarium is dan te weinig. Planten aquarium zonder CO2 toevoeging is sowieso een aquarium met lage intensiteit verlichting. CO2 toevoegen is toch het belangrijkste voor een planten aquarium, maar dat is een ander hoofdstuk.

Tot slot

Na het volgen van deze cursus is het filter en het aquarium goed ingedraaid. Problemen met nitrietpieken zouden met voldoende onderhoud niet meer voor moeten komen.

Ik wens je heel veel plezier in de aquarium hobby!

Hierna volgt nog een afsluitende toets om je kennis te testen. Lees de bijbehorende test nog eens door als je een fout niet goed hebt beantwoord!