Nadat de burgeroorlog in Mozambique begin de jaren ’90 ten einde was werd het ook opnieuw mogelijk als toerist daarheen te reizen. Reeds bij onze Malawi reizen anno 1995 en 1996 stond een uitstap naar Mozambique op het programma.
De trip beperkte zich wel tot de kuststreek ter hoogte van Likoma. Cobué en Mara Rocks waren twee geliefde plaatsen om te duiken met enkele specifieke soorten die de oversteek beloonden. Zo is er bij Cobué, naar mijn gevoel, één van de mooiste kleurvarianten van Cynotilapia afra voorhanden. Op de stocklijst van Grant staat de soort vermeld als “Edwardi Type Afra”, maar in de meeste publicaties wordt ze als een geografische variant van Cynotilapia afra aanzien. Ook Pseudotropheus socolofi en Metriaclima sp. “Black Dorsal Shauri” behoren daar tot de blikvangers, naast Metriaclima aurora, enkele Tropheops sp.-variaties en een Aulonocara stuartgranti-variant.
Enkele kilometers naar het zuiden, bij Mara Point, vinden we opnieuw Pseudotropheus socolofi, maar hier wel met de zwarte submarginale band in de rugvin, die bij Cobué ontbreekt. Ook Cynotilapia afra is hier aanwezig, maar totaal anders dan op vorige plaats. Een lichtblauwe lichaamskleur met donkere dwarsbanden is hier het kleurenpatroon met een witte zoom in de rugvin. Enkele honderden meter hier vandaan vinden we een gelijkaardige variant, maar dan wel met een oranjerode zoom in de rugvin. Toen we bij ons laatste bezoek aldaar, eind oktober 1998, op terugweg naar Cobué halverwege halt hielden bij Chanjati vonden we tevens de soort die Ad Konings Metriaclima spec. “Aurora Blue” noemt. Ik vind niet direct een gelijkenis met Metriaclima aurora, maar wil hierover geen discussie op gang zetten. Ten andere in dezelfde biotoop komt ook de “echte” Metriaclima aurora voor. Wat de kleur betreft heeft deze soort nog het meeste gelijkenissen met Metriaclima hajomaylandi.
Het echte Mozambique-avontuur moet echter nog beginnen. Tijdens ons laatste verblijf in Malawi hadden we het plan opgevat om naar een aantal populaire soorten in Mozambique op zoek te gaan. Samen met Stuart Grant werd een vierdaagse tocht uitgestippeld met de “Lady Louise” langs de kusten van Mozambique. We zouden vanaf Kambiri het Malawimeer schuinweg noordoostwaarts oversteken om bij Meponda te landen waar de immigratieformaliteiten moeten vervuld worden. Vandaar zouden we een aantal kilometers koers naar het noorden zetten om bij Chiloelo op het strand de eerste nacht door te brengen. Voor ons vertrek moesten we eerst in Salima langs de immigratiedienst voorbijgaan om in ons reispaspoort een uitreisstempel te halen.
Woensdag 4 november vertrekken we met zijn drieën en een driekoppige bemanning rond halftwaalf richting oostkust. Henderson en Dennis zijn onze schippers, Assima de kok van dienst. Zowat vijf uur later komt de boot op het strand van Meponda aan. Henderson gaat met ons een paar honderd meter het binnenland in op zoek naar de immigratieverantwoordelijke. We geven hem een voorbereid papier af met onze namen en andere persoonlijke gegevens en dat blijkt voldoende voor de functionaris. We nemen afscheid van het drukbevolkte strand en dieselen twee uur verder noordwaartss, zodat we rond 19 u – het is allang donker – het strand van Chiloelo bereiken. Wanneer onze boot enkele tientallen meter buiten de kust voor anker gaat en we met het kleine paddelbootje aan land komen is het strand volgelopen met kinderen en volwassenen, die hier niet elke week “Mzungus” (blanken) op visite krijgen. Drie kleine tentjes worden opgezet terwijl Assima voor het avondeten zorgt. De lokale nieuwsgierigen blijven ook tijdens het eten in onze buurt en ook de volgende uren. Eens we voorgoed in de tentjes kruipen voor de nacht, wordt het rustig en gaan ze allen naar hun eigen hutje.
Wanneer we de volgende morgen rond 5u30 uit de tentjes kruipen is het strand weer snel gevuld met zwarte fans. Twee uurtjes later nemen we afscheid van hen om enkele honderden meter verder, nabij de rotskust onze eerste duik te ondernemen. Het water is zeer helder en het aanbod aan soorten voldoende. Philippe maakt video-opnamen, Gilles neemt dia’s met de Nikon onderwatercamera en ikzelf neem ook dia’s met de Nikon in een onderwaterbehuizing.
We zien hier o.a. Melanochromis dialeptos (vroeger bekend als “Dwarf Auratus), Pseudotropheus johannii, Melanochromis simulans, Metriaclima sp. “Aurora Blacktail”, Metriaclima zebra, Labidochromis spec. “Textilis Cobalt”, Ctenopharynx pictus, Serranochromis robustus en Protomelas fenestratus. De determinatie van “Aurora Blacktail” is wat onzeker omdat het dier dat ik fotografeerde niet volledig overeenstemt met datgene wat Ad Konings in zijn boeken publiceert. Wat me wel opviel is dat de mannetjes van Melanochromis dialeptos bij Chiloelo verschillend gekleurd zijn van diegene die we op de oostkust in Malawi zagen. De mannetjes hebben hier een kobaltblauwe lichaamskleur en donkere lengtebanden terwijl de mannetjes in Malawi een kleurenpatroon vertonen dat meer op dat van Melanochromis auratus gelijkt.
Nadat elk van ons voldoende materiaal heeft verzameld zetten we de tocht verder naar Chinuni. Deze plaatsnaam hebben we op geen kaart weergevonden, maar het moet in de buurt van Lumessi zijn. Ook daar wordt ruim de tijd genomen voor een volgende duik en opnamen van de cichliden in hun biotoop. Hier kunnen we opnamen maken van volgende soorten : Tropheops sp. “Gold”, Tropheops sp. “Yellow Gular”, Melanochromis dialeptos, Melanochromis johannii, Cynotilapia spec. “Black Eastern”, Genyochromis mento, Metriaclima zebra, Sciaenochromis fryeri, Lethrinops microstoma, Placidochromis electra, Copadichromis borleyi, Aulonocara stuartgranti en Buccochromis heterotaenia.
In de namiddag varen we verder naar het noorden en leggen aan bij het strand van Meluluca, waar we weer een aantal fans rond ons verzamelen voor de avond en volgende morgen. Vrijdag 6 november zijn we ’s morgens iets na zeven al op weg naar de eerste duikplaats N’kolongwe. We zijn speciaal zover naar het noorden gekomen om Metriaclima sp. “Black Dorsal N’kolongwe” te fotograferen. Groot was onze desillusie wanneer we na een half uur duiken en een volledige diafilm, nog geen enkel individu van voornoemde soort hadden gezien. Maar intussen hadden we echter wel enkele ontdekkingen gedaan, waarvan schijnbaar nog niemand had bericht. Eerst even de soorten opsommen die we terplekke hebben gefotografeerd : Tropheops sp. “Gold”, Metriaclima aurora, Pseudotropheus spec. “Socolofi Nkolongwe”, Cynotilapia afra, Melanochromis spec. “Auratus Elongate”, Melanochromis johannii, Aulonocara stuartgranti en Mylochromis subocularis.
De ontdekkingen die we zojuist bedoelden waren ten eerste het voorkomen van Metriaclima aurora op deze plaats. In geen enkel Malawi-boek of artikel wordt deze locatie voor de soort genoemd. Normaliter wordt vermeld dat de soort is terug te vinden rond Likoma Island en langs de kusten van Mozambique tussen Cobué en Tumbi Point. N’kolongwe ligt zowat 40 km ten zuiden van Tumbi Point. Of Metriaclima aurora ook tussen beide locaties nog voorkomt weten we niet, maar het is niet ondenkbaar.
De tweede ontdekking is mogelijk nog interessanter. De soort die we hier hebben aangetroffen is voor zover we weten nog niet bekend en beschreven. De eerste aanblik doet denken aan Pseudotropheus socolofi, maar er zijn wel enkele verschillen. Zo mist deze soort de zwarte submarginale band in de rugvin en zijn de buikvinnen bij deze geel gekleurd. Eigenlijk zou ik terug naar N’kolongwe moeten om alles ter plaatse wat intensiever te onderzoeken.
Ik zou levende (en dode) dieren moeten verzamelen om met enige zekerheid een betere diagnose te kunnen stellen. Ik wil zekerheid hebben hoe de mannetjes en de vrouwtjes eruit zien en hoever hun verspreidingsgebied loopt. Spijtig zal ik hiervoor tot de herfst 2000 moeten wachten, want vooraf krijg ik geen uitreisvisum van mijn vrouw. Ik zal de nieuwe soort voorlopig maar Pseudotropheus “Socolofi Nkolongwe” noemen.
Tot zover deze “mislukte” duik naar Metriaclima sp. “Black Dorsal Nkolongwe”, die onverwacht tot nieuwe ontdekkingen heeft geleid. We stappen terug op de boot en vragen Henderson een honderdtal meter verder op het meer te gaan in de schuchtere hoop daar meer geluk te hebben. Bij een rif, dat wat meer dan 5 meter onder het oppervlak zit, is het “bingo”. Tientallen mannetjes Metriaclima sp. “Black Dorsal N’kolongwe” proberen elkaar in schoonheid te overtreffen en het lijkt of ze alle een beetje anders gekleurd zijn. Verder treffen we daar Pseudotropheus spec. “Elongatus Metangula”, Metriaclima zebra, Melanochromis spec. “Auratus elongate”, Melanochromis melanopterus, Cynotilapia afra, Placidochromis electra, Nimbochromis linni, Nimbochromis polystigma en Taeniolethrinops praeorbitalis.
Aan het eind van de voormiddag keren we terug richting Meluluca en zoeken Minos Reef, alwaar de mooiste wijfjes van Metriaclima estherae zouden voorkomen. Het rif ligt enkele kilometer buiten de kust en is niet zo eenvoudig terug te vinden, vermits het enkele meter onder het wateroppervlak zit. Maar onze schippers hebben weinig problemen met de lokalisatie en wij gaan onmiddellijk op zoek naar de “rode zebra” met zijn blauwe partner.
Massaal zijn ze aanwezig en ook een mooie variant van Cynotilapia afra is op Minos Reef te zien, een beetje vergelijkbaar aan de vorm van Cobué. Verder zien we op Minos Reef Melanochromis spec. “Auratus Elongate”, Melanochromis johannii, Tropheops sp. “Gold”, Metriaclima zebra, Labeotropheus fuelleborni en Nimbochromis polystigma.
In de namiddag maken we een volgende duik op Nkhungu Point, waar we ten zeerste verrast worden door de mooie mannetjes van Metriaclima sp. “Black Dorsal Nkhungu”. Daarnaast maken we foto’s van Metriaclima zebra, Metriaclima livingstonii, Labeotropheus trewavasae, Melanochromis johannii, Cynotilapia afra, Protomelas fenestratus, Aulonocara stuartgranti en Otopharynx spec. “Auromarginatus Goldhead”.
Die avond kamperen we terug op het strand van Chiloelo, waar we nog altijd even geliefd zijn bij de lokale bevolking, maar verder toch van een rustige nacht kunnen genieten. De volgende morgen stevenen we opnieuw naar Meponda waar we ons namenlijst terugkrijgen in ruil voor enkele Kwatcha. Terwijl we op het strand nog een tijdje wachten op een andere lokale verantwoordelijke wordt een volledige diafilm gevuld met de lieve kindertjes van het dorp, maar ook van met vrouwelijk moois dat zich graag laat bewonderen.
Rond de middag zijn we bij Chiofu, reeds op grondgebied Malawi, waar Stuart van plan is op het strand een resthouse te bouwen voor toekomstige bezoekers. We duiken langs de nabijgelegen rotskust en maken de laatste foto’s onder water tijdens deze uitstap. Drie nachten kamperen en een hoop mooie herinneringen zijn het resultaat, maar we zijn blij vanavond weer de lekkere keuken van Kambiri te kunnen meemaken en een zachte matras te voelen.
We zijn veel dank verschuldigd aan Stuart Grant die ons in de gelegenheid stelde deze prachtige trip langs de kust van Mozambique te maken. Zonder zijn morele en materiële hulp is zulke uitstap niet mogelijk.
