Als er problemen zijn met een aquarium dan is één van de eerste vragen die je op een internet forum of van je LVW (Lokale Vis Winkelier) krijgt, “Wat zijn je waterwaarden?”
In dit artikel kijken we eens naar de belangrijkste waterwaarden, wat moeten ze wezen, hoe kun je ze beïnvloeden, en geven we ook even aan waar je er op deze site meer info over kunt vinden.
De grote drie pH, KH, Nitraat
Deze drie waterwaarden zijn het belangrijkste voor een aquarium. Wil je dus bezuinigen op meetsetjes, prima, maar setjes die de pH, KH en het nitraatgehalte kunnen meten zou je sowieso moeten hebben
De pH
De pH (potentia Hydrogenii) geeft aan hoeveel waterstof ionen (H+) in het water opgelost zijn. Een waterstof ion is eigenlijk een waterstof atoom (H) dat een elektron (e-) verloren heeft. Hierdoor krijgt het waterstof atoom een positieve lading en wordt het dus H+.
Het positieve waterstof ion bind zich dan met een watermolecuul (H2O) en er vormt zich een positief geladen hydronium molecuul (H3O+). Voor het gemak rekenen we echter meestal met H+ maar in het water is er dus eigenlijk H3O+ aanwezig.
Een pH van 6,0 geeft aan dat er 10^-6 ionen aanwezig zijn. Een pH van 8,5 geeft aan dat er 10^-8,5 H+ ionen aanwezig zijn. Dus hoe lager de pH des te groter het aantal H+ ionen. Omdat getallen als 10^-6 zo lastig zijn om mee te werken wordt de negatieve logaritme genomen. De negatieve logaritme van 10^-6 is 6 en zo krijgen we dus de bekende pH waarden. Dit betekent dus ook dat bij berekeningen pH waarden niet zomaar opgeteld, gedeeld of van elkaar afgetrokken kunnen worden.
De pH schaal loopt van 0 tot en met 14. bij een pH van 0 zijn er alleen maar H+ (dus eigenlijk H3O+) ionen (1 mol/ltr) bij een pH van 7 zijn er evenveel OH- als H+ ionen (daarom wordt een pH van 7,0 neutraal genoemd) Bij een pH van 14 zijn er 10^-14 mol/ltr da’s zo’n klein getal, gewoon dus eigenlijk 0 mol/ltr H+ ionen en 1 mol/ltr OH- ionen.
In de bovenstaande tabel zien we, hoe lager de pH des te meer H+ ionen, des te zuurder het water.
Hoe lager de pOH des te meer OH- ionen en des te basischer het water
Er geldt: pH + pOH = 14
Bij pH=7 zijn er evenveel H+ als OH-ionen en wordt het water neutraal genoemd.
Bij een pH van 7 hebben we dus 10x zoveel H+ ionen als bij een pH van 8. Bij een pH van 6 hebben we dus 100x zoveel H+ ionen als bij een pH van 8. Afijn, in de pH calculator hieronder kun je de pH waarde invoeren en dan zie je hoeveel mol/ltr aan H+ (eigenlijk dus H3O+) en OH- ionen er in je aquarium zitten.
Bij een zeer lage pH (lager dan 4) komen de meeste vissen in de problemen. Bij pH’s hoger dan 9 ook. Als we nu de pH waarden eens uitzetten op een schaal van 5-9 dan kunnen we daarin mooi zien welke pH waarden het beste zijn. We zien dat verschillende types aquaria ook verschillende optimale pH-zones hebben. Ik zeg speciaal pH-zones en niet pH waarden. Echt één optimale pH waarde geven is niet mogelijk omdat elke plant en vissoort weer een eigen optimaal pH gebied heeft waarin ie het beste functioneerd.
- Zachtwater kweekbakje.
(pH 5,0-6,5)
Om echte zachtwater vissoorten als bijvoorbeeld neon’s te kunnen kweken is zeer zacht en zuur water gewenst. Er wordt dan vaak gewerkt met osmosewater al dan niet in combinatie met filteren over turf. Hierbij zal het water erg zuur worden en een pH kunnen bereiken van 5,0-6,5 een waarde die door de vissen zeer op prijs wordt gesteld. - Zachtwater speciaal aquarium.
(pH 6,0-6,8)
Deze aquaria kenmerken zich door een zeer lage hardheid en carbonaathardheid en vrijwel altijd daaraan gekoppeld een lage geleidbaarheid. Automatisch hoort hierbij dan ook een lage pH waarde. - Plantenaquarium.
(pH 6,5-7,2)
In een plantenaquarium draait het, de naam zegt het al om de planten. Dat betekent dat voldoende sporenelementen, licht en CO2 van groot belang zijn. Veel planten doen het niet zo goed in hard water. De meeste vragen toch wat zachter water, maar ook weer niet te zacht. Bij een optimale KH van 2-6 en voor plantengroei gunstige CO2 gehaltes van 15-25 mg/ltr vinden we dan een optimale pH zo rond de 6,5-7,2 Waarbij bij een pH van rond de 6,8 de sporenelementen het beste worden opgenomen. - Gezelschapsaquaria.
(pH 6,8-7,5)
De vissen en planten in een gezelschapsbak komen vaak uit alle wereldstreken. Alle met hun eigen eisen en wensen. Een gezelschapsbak kent dan ook vaak een pH waarde die rond het neutrale ligt (pH=7). Een pH waarde rond de 6,8-7,5 is voor de meeste gezelschapsbakken netjes. - Tanganjika/Malawi aquaria.
(pH 7,8-8,5)
Dit zijn de echte hardwater bakken met hoge KH en GH. Hierdoor ligt de pH in het basische gebied. Om het biotoop te benaderen is een pH waarde zo rond de 7,8-8,5 netjes.
De invloed van de pH
Als ik de pH als eerste noem dan zal de pH wel een belangrijke waarde zijn? Nou dat is dus ook zo. De pH heeft invloed op zeer veel processen. Op veel pagina’s op de site komt dit telkens weer naar voren. Een paar voorbeelden zijn:
- De pH heeft invloed op de wijze hoe ammoniak voorkomt.Bij lage pH als NH4+ bij hogere als het giftige NH3. Zie ook het artikel over ammonia(k).
- De pH heeft invloed op de wijze hoe kooldioxide in het water oplost.
- Bij lage pH als CO2, bij gemiddelde pH als bicarbonaat (HCO3-) en bij hoge pH als carbonaat (CO32-). Zie ook het artikel over pH, KH en CO2
- De pH heeft invloed op de wijze hoe fosfaat in het water voorkomt.
- Bij lage pH’s blijft fosfaat beter in oplossing. Bij hoge pH’s slaat fosfaat eerder neer, vooral met calcium. Zie ook het artikel over de Redfield ratio en de grafiek van het de verschijningsvormen van fosfaat..
- De pH heeft invloed op de wijze hoe calcium in het water voorkomt.
- Bij hogere pH’s lost calcium slechter op dan bij lagere pH’s (zuur water lost kalk goed op)
- De pH heeft invloed op de wijze hoe sporenelementen (o.a. ijzer) in het water voorkomen.
- Grafieken van de invloed van de pH op de sporenelementen kun je zien in het artikel op deze pagina.
- De pH heeft invloed op het voorkomen van nitriet.
- Bij lage pH waarden komt nitriet voor als het bijzonder giftige HNO2! Meer daarover op deze pagina over nitriet.
- De pH heeft invloed op de stofwisseling van vissen en planten
- Elke vis en plantensoort is ingesteld op een bepaald pH gebied waarin ze optimaal kunnen functioneren.
- De pH heeft invloed op de stofwisseling van bacterien
Bijvoorbeeld nitrificerende bacterien doen het het beste in een pH gebied zo rond de 7,5-8,5. - Enz. enz.
Het zal wel duidelijk wezen. De pH heeft nogal een aardige vinger in de pap van de vele processen die zich in een aquarium afspelen. Daarom is het dan ook een goede zaak om te weten hoe de pH van ons aquarium er voor staat.
De pH en de invloed op onze vissen
Als de pH zo’n grote invloed heeft op allerlei processen dan moet de pH ook wel grote invloed hebben op onze vissen. Nou en da’s dus ook wel zo…..
In boeken zien we voor iedere vissoort vaak het optimale pH gebied of pH-waarde er bij staan. Malawi- en Tanganjika vissoorten met hun hoge pH’s. Zachtwater soorten uit het Amazone gebied met hun lage pH’s.
Elke vissoort heeft dus eigenlijk zijn eigen optimale pH gebied waarbinnen zijn stofwisseling optimaal werkt. Aan ons de schone taak om een optimale pH-waarde voor onze vissen te creëren. Maar in zo’n multiculturele samenleving als een gezelschapsbak met vissen uit allerlei werelddelen en ieder met verschillende wensen wordt dat al lastiger. Ook in een gezelschapsbak is het dus zaak op te letten en die vissoorten te nemen die niet alleen qua gedrag maar ook qua waterwaarden bij elkaar passen.
Eigenlijk simpel dus..pH afstemmen op de viskeuze….maar in hoeverre klopt dit allemaal?
Zijn vissen werkelijk zo kieskeurig over de pH? Of is er iets anders aan de hand?
De pH van het bloed van de meeste zoetwatervissen ligt zo tussen de 7,2-7,7. Als we nu in het water een pH hebben die aanzienlijk lager is dan betekend dit dat er buiten de vis meer H+ aanwezig is dan in de vis. We hebben dus een concentratieverschil in H+ en dat wil zich nivelleren. Dus er wil H+ vanuit het omringende water naar de vis toe. Stroomt er teveel H+ naar binnen dan zal de pH van het bloed dus dalen en daar het functioneren van verschillende biologische processen verstoren. Niet gewenst dus!! Normaal weet een vis die toestroom van H+ wel te compenseren.
Weer wat geleerd, mooi artikel heb ik wat aan.