Pterophyllum ofwel het geslacht van de Scalare’s, Altums en Leopoldi’s kunnen uiteraard niet echt met elkaar praten. Wat veel mensen niet weten is dat ze wel degelijk met elkaar kunnen communiceren. Dat doen overigens niet alleen deze vissen maar ook andere soorten in meer of mindere mate.
Communicatie bij Pterophyllum geschied op drie manieren, visuele communicatie, akoestische
communicatie en chemische communicatie. Andere vissoorten gebruiken soms ook een of meer van deze manieren.
Chemische communicatie
Chemische communicatie geschied door het vrijgeven van chemische signalen in urine en galzuren. Hierdoor kunnen vissoorten aantonen hoe hun reproductieve staat is, het herkennen van soortgenoten, het waarschuwen naar soortgenoten van gevaarlijke roofdieren, het identificeren van grootte, het vinden van geschikte goed gevoede mannelijke in paartijd en het gebruik bij bepaling plaats in de rangorde/hiërarchie.
Belangrijk om te weten is, dat in een aquarium dit effect kan hebben door de waterverversingen die wij doen. Hoe groter de waterverversing, des te groter de kans is dat bepaalde chemische communicaties opnieuw plaatsvinden.
Akoestische communicatie
Akoestische communicatie bij vissoorten geschied door het bewegen van sonische spieren die bij de zwemblaas resoneren. Sonische spieren zijn één van de snelste bewegende spieren bij gewervelde dieren. De spieren ervoor dat de zwemblaas één toon per samentrekking afgeeft.
Vissen gebruiken akoestische signalen tijdens het paargedrag en afzetten, tijdens agonistisch gedrag (dreigen, vluchten, aanvallend gedrag) en bij concurrentie tijdens het eten. Een bekende vissoort die communiceert met akoestische signalen is bijvoorbeeld de Knorgoerami en aantal meervallen wanneer ze beginnen te knorren.
Als men kijkt naar bijvoorbeeld de Pterophyllum tijdens het paargedrag, dan ziet men dat de vissoort kortstondig en snel met de kop/lichaam begint te trillen. Tijdens dit schouwspel word dus onder andere het akoestische communicatie gebruikt. Akoestische communicatie bij vissen is door ons mensen niet altijd te horen.
Visuele communicatie
Visuele communicatie bij vissen kan geschieden door verschillende manieren. Dit kan bestaan uit het gebruiken van de stand van hun vinnen, het veranderen van de intensiteit van hun kleuren en uiteraard door gebruik te maken van de dwarsbanden die bepaalde cichliden vertonen of het veranderen van patronen op hun lichaam. Visuele communicatie is wat wij als hobbyisten het meest zullen aantreffen bij onze vissoorten.
Bij Pterophyllum word veel gebruik gemaakt van de verandering in de dwarsbanden. Tijdens territoriaal gedrag maakt de Pterophyllum niet alleen gebruik van de stand van hun vinnen, maar ook de intensiteit van bepaald kleuren als de intensiteit in de dwarsbanden.
Visuele communitcatie bij Pterophyllum leopoldi
Bij de Pterophyllum leopoldi kan men zien dat tijdens territoriaal gedrag de dwarsbanden donkerder worden, maar ook dat de exemplaren alle 8 dwarsbanden laten zien. Als we dan weer kijken naar imponerend gedrag bij een beginnend koppel Pterophyllum leopoldi, dan zie je dat dan de 6e dwarsband en 7e dwarsband zwart is, terwijl de andere dwarsbanden juist weer vervangen. Ook zal men zien dat de groene metallic vlek op de kieuwdeksels donkerder van kleur word. Tijdens het paargedrag zal je zien dat bij de Pterophyllum leopoldi de 4e , 6e en 7e dwarsband zwart/intenser is. De 5e dwarsband zal alleen een zwarte vlek/stip vertonen. Ook de groen metallic vlek op de kieuwdeksels is dan intenser van kleur.
Visuele communitcatie bij Pterophyllum altum
Bij de Pterophyllum altum zal men zien dat die vier donkere dwarsbanden (voorgrond
dwarsbanden) heeft (1e , 3e , 5e en 7e dwarsband) en drie lichtere dwarsbanden (achtergrond dwarsbanden) (2e, 4e en 6e dwarsband). Gezonde exemplaren in het aquarium zullen over het algemeen de vier donkere dwarsbanden laten zien, welk licht bruin tot donker bruin in kleur zullen zijn. De drie lichtere dwarsbanden zullen dan niet altijd even zichtbaar zijn. Rood pigment kan bij de altum ook aanwezig zijn en per variant verschillend zijn in intensiteit.
Bij exemplaren die nerveus, schuw of exemplaren die het minder goed doen, dan zullen de vier voorgrond dwarsbanden lichter van kleur zijn en de achtergrond dwarsbanden vrijwel niet aanwezig zijn. Ook zal het rood pigment in deze situatie vrijwel minder aanwezig zijn.
Tijdens ziekte of stress situaties zal de vier voorgrond dwarsbanden zeer donker van kleur zijn evenals de drie achtergrond dwarsbanden. De lichaamskleur zal vooral donker en grauw zijn waarbij vrijwel alle rode pigment kleur verdwijnt.
Kijkt men dan weer naar de altum tijdens paargedrag dan zullen de vier voorgrond dwarsbanden intens zwarter worden en de achtergrond dwarsbanden weer meer doorzicht licht bruin/rood kleur aannemen. Dit alles zal verschillend zijn per soort binnen het geslacht Pterophyllum en de herkomst van de Pterophyllum.
Camouflage
Naast het boven geschreven visuele communicatie, heeft het ook nog een andere functie in het wild. Het geeft de soort een vermogen, om zich door middel van het veranderen van de intensiteit en aantal zichtbare dwarsbanden, zich aan te passen aan de leefomgeving op dat moment. Men kan dit ook zien bij maanvissen die bijvoorbeeld in een zwartwater bak gehouden worden, of in een goed belicht aquarium gehouden worden. De intensiteit en variatie in kleuraanpassing is hierin ook zichtbaar.
Leuk en informatief stuk. Ik heb nog een vraag waar ik tot op heden geen antwoord op heb gekregen bij diverse forums.
Bij mij veranderd de kleur van het achterste gedeelte van het oog van rood naar wit en visa versa.
Dit gebeurt soms per dag maar soms ook om de paar dagen dan meestal van wit naar rood.
Hoi Marcel,
Er is niet veel onderzoek gedaan over de verandering van de kleurpigment in de ogen. Maar onderzoek heeft aangetoond dat de verandering van kleur in de ogen ook een onderdeel is van de communicatie bij vissoorten. De onderzoek die ik bekeken heb, is vooral gedaan bij goby soorten, waar het bekend ia dat ze de kleur van hun ogen aan kunnen passen aan de toestand waar ze in dat moment in bevinden. Wel een interessant gegeven dat je aangeeft dat de achterste deel van rood naar wit veranderd, en visa verca. Ik zal er eens in gaan verdiepen of dit ook ergens genoteerd is in een onderzoek.
Nog even extra informatie.
Eigenlijk zie je bij veel cichlide soorten dat de intensiteit van de pigment in de ogen kan veranderen naar de gemoedsstand wat ze dan hebben. Bij koppels die bijvoorbeeld net gaan afzetten of territoriaal worden, zul je zien dat de ogen vest intens rood kunnen zijn. Als ik kijk naar mijn beide Mesonauta’s, dan doen die dat ook. Wanneer de beide soorten indruk op elkaar maken, zie je dat de ogen intens rood pigment vertonen, terwijl dit later niet zo is. Allemaal onderdeel van communicatie tussen de vissoorten.