Biotoop aquarium West Afrika

Ik ben al een 15-tal jaren “aquariaan” en heb al veel verschillende soorten dieren gehad. Recent ben ik lid geworden van een aquaforum en hier heb ik bijgeleerd over het biotoop aquarium. Bij een biotoop aquarium is het de bedoeling een aquarium in te richten volgens een specifieke biotoop. Dat wil zeggen enkel planten en dieren uit deze streek en een waterwaarde die zo dicht mogelijk in de buurt komt van het natuurlijk habitat. Het is dus eigenlijk de bedoeling om de dieren zo natuurgetrouw mogelijk te houden. Ze gaan dus niet samen zitten met andere dieren of planten waar ze in de natuur nooit mee in contact komen. Ik schrijf dit artikel naar aanleiding van het ombouwen van een 100 liter basis aquarium tot een West-Afrikaans Biotoop

West-Afrika, de beestjes

Waarom ik gekozen heb voor een West-Afrikaans biotoop is simpel. De dieren en planten uit deze regio spraken me het meest aan. Het is een niet voor de hand liggende biotoop, dus een uitdaging. Ook heb ik lange tijd in West Afrika gewerkt en wil ik de herinneringen aan de broesse terug in m’n woonkamer brengen.

• De Dwergklauwkikker (Hymenochirus boetgeri) Dit is een kikker die behoort tot de tongloze kikkers (Pipidae), een familie van vrijwel aquatische kikkers. Deze soort is geheel aquatisch en lijkt qua gedrag en uiterlijk sterk op de klauwkikker (Xenopus laevis), maar is veel kleiner. Het zichtvermogen is slecht, de kikker is meestal ’s nachts actief. De dwergklauwkikker is geliefd bij vele tropische aquariumliefhebbers, omdat hij makkelijk te verzorgen is, de vissen met rust laat en een actief gedrag vertoont. Als voedsel dien je wel ‘levend’ voer te geven of diepvries. (bron: wikipedia)

Op deze foto zie je een koppeltje in kweekopstelling. Het mannetje knijpt het vrouwtje vast bij de billen en zo gaan ze samen door de bak. In loopings zetten ze dan kleine bruine eitjes af aan het wateroppervlak.De killivissen met name Aphyosemion bitaeniatum – Lagos. Heel wat killivisjes zijn ook afkomstig uit West-Afrika, opnieuw een soort die me ook sterk aanspreekt vanwege hun kleurrijke voorkomen. Ik heb gekozen voor de Aphyosemion bitaeniatum – Lagos , zie foto, omdat dit een eerder kleine variant is. Deze behoort tot de groep chrome-Aphyosemion die erg populair is vanwege de prachtige kleuren en de lange uitgegroeide vinnen. Het zijn alle zg. plantenleggers, vissen die de eitjes afzetten in een dikke laag drijfplanten of in een acryl mop. De kleine jongen eten meteen artemia en groeien niet al te snel. Na ca. 6 maanden zijn ze geslachtsrijp en na ruim een jaar volledig uitgegroeid. (Bron : http://www.killivissen.nl)

Hiervan zou ik een koppeltje of trio gaan houden. Ik heb enige ervaring met Killi’s, namelijk de Kaap Lopez. Dit is een meer courante soort, die ook makkelijker te houden is. De meeste Killi’s zijn eerder vredelievend, maar worden best gehouden in een speciaal aquarium. Wil dat nu hetgeen zijn dat ik aan het maken ben.Afrikaans Blauwoogje of Aplocheilichthys normani. Een vreedzame en schuwe soort, die niet samen met grotere en agressieve vissen gehouden kan worden. De bak moet dicht beplant worden, maar met voldoende zwemruimte. Het is een scholenvis en mag dus in grotere aantallen gehouden worden. Als voedsel is klein levend voer zoals watervlooien en artemia uitermate geschikt. Ook wordt af en toe droogvoer geaccepteerd. Het is wel noodzakelijk afwisselend te voeren. (bron aquavisie)Ik heb lange tijd in Westelijk Afrika gewerkt bij de baggeraars. Hier moest ik opmetingen doen in de moerassen, waar ik ook malaria heb opgelopen. Tijdens een van m’n meetsessies in heuphoog water zag ik de Blauwoogjes in het wild. Een grote zwerm van waarschijnlijk meer dan 100 kleine visjes. Ik wist bijna direct dat het om Blauwoogjes moest gaan door de zilverblauwe glans die ze boven hun ogen hebben. Met deze visjes heb ik meerdere malen toevalskweken gehad. Mijn bedoeling was om Corydorassen uit m’n gezelschapsaquarium na te kweken. Zodra deze eitjes hadden afgezet verzamelde ik de eitjes uit het mos en van op de plantjes in een guppy-breeder. Pas toen merkte ik op dat de Corydoras eitjes wegrotten (door teveel licht), maar dat er wel andere hele kleine visjes tevoorschijn kwamen. Uit het niets. Later heb ik ontdekt dat het Blauwoogjes waren. De eitjes zijn zeer klein, bijna niet zichtbaar met het blote oog en deze werden ook steeds afgezet op het mos en aan de toppen van hoge planten. De eitjes werden afgezet 1 per 1. De laatste jaren wint dit visje aan bekendheid binnen de aquariumwereld. Het wordt veelal als scholenvisje gehouden ter vervanging van klassieke neons. Het past goed in mijn bestand, bij de Killi en de kikkers omdat dit een oppervlaktevisje is, dat het voedsel voor de kikkers niet zal roven.

Hier twee foto’s van een groepje blauwoogjes. (bron www.aquaforum.nl) Afrikaanse glasgarnaal Desmocaris Trispinosa Ik was ook nog op zoek naar een bodemvisje om wat onderhoud van de bak te doen. Iets als een afrikaanse corydorassoort. Dit was een moeilijke opgave. Corydorassen zijn Zuid-Amerikanen. In Afrika heb je de synodontissen, een katvis, die in feite ook grondelt. Hiervan bestaat 1 soort waar ik over twijfelde, de dwergkoekoeksmeerval, deze wordt slechts 4 à 5cm. Maar deze soort hoort eerder thuis in een Tanganyika biotoop. Ik moet ook een zeer rustige soort hebben aangezien het anders te grote voedselconcurrenten worden voor de zo goed als blinde kikkers. Dan ben ik gaan kijken naar garnalen en slakken. Van de Neritina slakken wordt op sommige sites gezegd dat ze afkomstig zijn uit Afrika, andere sites beweren dan weer dat ze Aziaten zijn. Ik heb even overwogen om deze slakken te kiezen, maar via een forum kwam ik te weten dat ze veel en moeilijk te verwijderen eitjes leggen. Dus daar heb ik geen zin in. Dan zijn er nog de garnalen en hier is de Nigeriaanse glasgarnaal of guineashrimp een echte West-Afrikaan. Deze is moeilijk te verkrijgen in de handel. Was tot voor kort enkel te verkrijgen in Duitsland, maar is via beurzen e.d. ook te vinden. De garnalen in het algemeen in het aquarium kennen de laatste jaren een opmars. Vroeger waren die veel minder courant dan nu. Er zijn hier ook heel veel kleur variëteiten in. Garnalen zijn goede opruimers en ook echte algeneters. Daarom voor mij een 10-tal Afrikaanse glasgarnalen in de biotoop.

De Afrikaanse Glasgarnaal houdt van een temperatuur van 22 tot 30 graden. De hardheid mag tussen de 4 en 12 KH liggen en de pH tusen de 6 en 8. Ze worden ongeveer 4,5 cm groot. Afrikaanse Glasgarnalen eten van alles, van vlokvoer tot dode plantenresten. En van algentabletjes tot uitwerpselen van vissen en slakken. Het zijn echte opruimers in het aquarium. Afrikaanse Glasgarnalen eten hun eigen vervellingen ook op. Daar zitten goede bouwstoffen in voor hen. Het aquarium kan het beste goed beplant zijn, zodat ze zich ( indien nodig) goed kunnen verstoppen. Afrikaanse Glasgarnalen zijn groepsdieren, dat betekent dat je ze niet alleen kunt houden, maar in een groep van minimaal 10 dieren  (bron: Garnalenwereld.nl (niet meer aanwezig)).

Op internet kan je hele lijsten vinden met de verschillende soorten West-Afrikaanse visjes en andere beestjes. Bijvoorbeeld op deze site: http://www.aquaforum.nl Hier staat ook direct een plantenlijst met West-Afrikaanse plantjes. Zoals bij elk aquarium is het belangrijk om het aquarium niet overdruk te maken. Dieren kiezen uit verschillende waterlagen en vooral niet teveel is de sleutel tot succes. Bij mij zal de bodem redelijk druk gaan worden met zowel de garnalen als de kikkers. Daarom zal ik veel kienhout en kokosnoten gaan gebruiken, om zo voldoende schuilplaatsen te maken. Aan de hand van m’n keuze van dieren kan ik de ideale waterwaardes bepalen.

Naast deze dieren komt ook nog de torenslak. Een zeer nuttig aquariumdier dat over de hele wereld voorkomt, door toedoen van de mens. Herkomst is moeilijk te bepalen, maar zou wel uit Afrika komen. Deze zit ook in mijn andere aquaria, dus deze mag gerust in het nieuwe biotoop aquarium. Het is een zeer handig diertje dat er steeds voor zal zorgen dat voedselresten niet wegrotten en het ploegt de bodem ook een beetje om, maar niet in die mate dat het verstorend werkt. Als opstart zet ik een paar guppen in de bak.

De planten

Meer informatie opzoeken over de biotoop is altijd handig. Kijk ook naar de eisen van de beestjes die je wilt houden en pas daar je plantenbestand op toe. Ik heb bijvoorbeeld de blauwoogjes en de killivisjes. Dit zijn beide visjes die hun eitjes graag afzetten op mos. Dus ben ik ook op zoek gegaan naar een mossoort uit West-Afrika en gevonden. Verder wilde ik de kikkertjes en ik weet dat deze beestjes graag zonnen net met hun neusje boven water. Maar dan moeten ze kunnen rusten op planten. De mosselplant leek mij hiervoor ideaal.

Dit is een lijstje dat ik samenstelde met de planten die erin komen.

Drijfplanten

Ik wou drijfplanten gaan gebruiken om verschillende redenen. Ten eerste omdat ik sommige planten wil houden die veel licht nodig hebben en andere planten die minder licht kunnen verdragen. Daarom dacht ik om een zone met drijfplanten in te richten. Op deze manier kon ik de lichtschuwe planten (bolbitus en anubias) hieronder laten schuilen. Als drijfplanten koos ik voor pistia en riccia. De riccia is wereldwijd verspreid en een leuk plantje, ook om visseneitjes of pasgeborenen te verbergen. De pistia is een echte West-Afrikaan, over de houdbaarheid ervan heb ik mijn twijfels want de stekjes die ik ondertussen verzameld heb, doen het niet zo goed in m’n aquariums. Ze deden het wel heel erg goed in de vijver, tijdens de zomermaanden. Ook heb ik in de beginfase een bladluizenplaag gehad. De pistia heeft hieronder zwaar geleden. Ik wou niet met chemicaliën behandelen, dus heb ik er enkele lieveheersbeestjes bij gezet. Dat werkte niet echt direct, maar ondertussen zijn wel alle bladluizen weg, de lieveheersbeestjes zijn ook verdwenen.

Gras

Ik wou een soort grasplantje op de bodem voorin. Op deze manier heb je meer inkijk in de bak. Het is altijd leuk om met voor – en achtergrondplanten te werken. In eerste instantie had ik naaldgras genomen; Eleocharis mauritania , uit Mauritanië dus en dat is Afrika. Maar dit plantje deed het echt niet in deze bak. Dus heb ik verder gezocht. Ranalisma Humile is een echt West-Afrikaans grasplantje voor in aquariums, maar zo goed als onvindbaar in de handel. Ik ben momenteel nog steeds op zoek ernaar, maar heb voorlopig ter vervanging Echinodorus tenellus gezet. Een plantje dat veel makkelijker te verkrijgen is en eigenlijk heel goed lijkt op ranalisma. Het is alleen iets groter. Wat ik o.a. gevonden heb over ranalisma is het volgende: The genus-name Ranalisma is a joining of the Latin word rana (= frog) and the genus-name of the very close related genus Alisma, and refer to, that the plant lives in the same habitats as frogs, the species-name humile means low, dwarf. (bron http://aquaflora.dk/plant-e/besk/rana-hum.html ) Dus dit plantje moet zeker in mijn (kikker) bak komen.

Foto van de eerste versie beplante bak met het naaldgras, dat ondertussen volledig dood is.

Planten op hout

Ik wou veel kienhout gebruiken vanwege de grillige vormen en de vele schuilplaatsen die je hiermee kan maken. Uit vorige aquariums had ik al geleerd dat hier gemakkelijk varens op groeien (Javavaren bv). Enkele typische West-Afrikaanse planten groeien ook op hout, dus die moesten erin. Anubiassen, iedereen wel bekent en bolbitus, Afrikaans watervaren. Met deze laatste had ik nog geen ervaring, het liep dan ook wat fout in het begin. Het plantje moet echt in de schaduw groeien anders gaat het kapot. Ik heb wat uitval gekend, maar ondertussen vertonen de takjes veel groene schotjes, dus dat komt wel goed. Net zoals de anubias is het een zeer trage groeier.

Foto van het eerste exemplaar in mijn bak, is helaas doodgegaan.

Vrijstaande planten

Hier wou ik dus iets nemen dat sterk groeide, decoratief en Afrikaans was. Ik vond ceratopteris. Een plant die veel licht nodig heeft en redelijk wat onderhoud. Een bijkomend voordeel is dat het plantje ook in feite als drijver gebruikt kan worden. In het begin kwam het maar traag op gang, maar ondertussen heb ik een mooie bos van dit plantje in het aquarium staan.

Drijfvorm van de Ceratopteris thalictoides, met veel worteltjes en schuilplaatsen voor jonge visjes of eitjes. 

Verder heb ik er ook wat waterpest (Elodea) gebruikt, een goede plant om bakken op te starten. Dit plantje maakt een soort stof aan die algen zou weren. Herkomst is Zuid en Noord Amerika, daarom gaat het er ook uit eens de bak volledig biotoop is.

Mossen

Persoonlijk vind ik mossen steeds een grote aanwinst in een aquarium. Opnieuw een goede schuilplaats voor jonge visjes, maar ook voor de eitjes. Ik heb enkele Afrikaanse mossoorten gevonden met name; leptodictyum riparium, fissidens fox en –  fondanata. Deze deden het allemaal redelijk goed, het zijn ook trage groeiers, maar er zijn al flinke bosjes van ontstaan in de bak. Het ripariummos gebruikte ik op het houtstrandje en ook boven water doet dit plantje het goed zoals op deze foto is te zien.

De bouw

Alle dieren die ik op het oog heb, hebben de voorkeur voor een donkere ondergrond en bijna elk dier heeft behoefte aan schuilmogelijkheden. Dus aan deze twee eisen moest wel voldaan worden. Daarom wilde ik werken met kienhout begroeid met anubias en watervaren en kokosnoten eventueel begroeid met Afrikaans mos. Ik heb voor dit aquarium ook zelf een achterwand gemaakt en hierbij vond ik het een leuke oefening om ook een stuk kienhout aan het wateroppervlak te bevestigen. Daarom heb ik een stuk kienhout uitgezocht dat er zou passen. Hier heb ik twee gaten in geboord en door middel van silicone-cones op zen plaats bevestigd. Een extra snelbinder zorgt ervoor dat het er ook niet kan afvallen door het gewoel van kikkers of de groei van plantenwortels ofzo.

Verder is de achterwand gebouwd volgens de gekende principes. Basis piepschuim, daarop vormen opspuiten met pur-schuim, bijsnijden en vervolgens bewerken met epoxy harsen en zand. Om tot slot nog een kleurtje erop aan te brengen.

Aangezien er in het aquarium dwergklauwkikkertjes zullen huizen moet er absoluut een dekplaat op komen. Dit om te voorkomen dat de beestjes ontsnappen. Vroeger heb ik nog dwergklauwkikkertjes gehouden. In ditzelfde aquarium, de kap zorgt al enigszins voor een beperking op het ontsnappen, maar deze volstaat niet. Er blijven nog steeds de openingen voor de  bekabeling en dergelijke over. Ook wil ik absoluut voorkomen dat een van de dieren in de filter terecht komt. Omdat deze dan zeer moeilijk uit te vissen zijn.

Enkele foto’s van het bouwproces.

Pur-schuim vormen op een achtergrond van isomo

De silicone-cones om het kienhout op te bevestigen.

Eerste proefopsteling houtblokken en kokosnoten. Zie ook bovenaan het ‘strandje’ met het kienhout.

Eerste indraaisessie met al enkele plantjes, anubias, bolbitus en pistia

De eerste plantjes erin, met enkele guppen en 4 eigen kweek blauwoogjes.

Een tweede opsteling van het kienhout, hier is het naaldgras ook al verdwenen.

Derde opstelling de planten groeien goedEen derde opsteling, merk op dat de planten al goed bijgegroeid zijn. En dat het gras vervangen is.

Een aquarium is in feite nooit echt ‘af’. Houtblokken, kokosnoten en dergelijke decoratie kunnen verplaatst worden en de meeste aquarianen doen dat dan ook geregeld. Ik ben hierop geen uitzondering. Het is altijd een beetje zoeken naar een betere  indeling, betere lichtinval. De beste plaats zoeken voor iedere plant is een leuke oefening.

Ik kan helaas nog geen foto’s tonen van de dieren, want die heb ik nog niet. We verhuizen binnenkort en bedoeling was om pas na de verhuis dieren aan dit aquarium toe te voegen. Pas dan zal ik kunnen spreken over een echte biotoop.