Xiphophorus maculatus – Platy – Plaatje

Xiphophorus maculatus – Platy – Plaatje

De Xiphophorus maculatus – of in het Nederlands Platy of Plaatje is een kleine gedrongen vis met een rechthoekige rugvin. De basiskleur is lichtbruin. De kleuren en de tekening kunnen sterk variëren en allerlei combinaties zijn mogelijk. Op één locatie komen verschillende kleuren en vormen voor. De verschillende tekeningen en kleuren komen op één locatie gezamenlijk voor, maar de verspreiding is geografisch bepaald en sommige kenmerken worden maar in enkele populaties aangetroffen. Veel van deze kenmerken zijn beschreven.

Vooral MYRON GORDON en KLAUS KALLMAN hebben hier uitgebreid onderzoek naar gedaan. Zo is de zwarte tekening door hen onderzocht. Het gaat hierbij om de tekening in de staartwortel (o.a. één of twee vlekken, een zwarte band) of de zwarte tekening op het lichaam (van bijna zwart tot verticale strepen en vlekken). Andere kenmerken die zijn beschreven door verschillende wetenschappers, zijn onder andere: rode rugvin, rood lichaam, gele staart, rode staart, oranje vlek in de staartwortel, rode iris.

Veel van de stammen die in het begin van de jaren tachtig werden gehouden waren afkomstig uit laboratoria waar een selectie op een aantal kenmerken was toegepast, waardoor deze visjes identiek leken. De ‘populatie’ van de Río Jamapa zagen er allen hetzelfde uit met duidelijke kenmerken.

In de natuur zal over het algemeen een zeer gevarieerde groep visjes op één plek voorkomen. Bij het houden van een groep platy’s van een locatie is het dan ook erg moeilijk om alle aanwezige kenmerken in de aquariumstam vast te houden. Het is bijna onvermijdelijk dat een aantal kenmerken (kleur, lichaamsgrootte, tekening) op een gegeven moment zullen verdwijnen.

Uiterlijk

Door selectief te kweken is er een groot aantal vormen ontstaan. Hierbij is ook gebruik gemaakt van het feit dat de platy erg eenvoudig kruist met andere vertegenwoordigers van het genus Xiphophorus zoals zwaarddragers. Hierdoor zijn allerlei nieuwe kleur- en vinvariëteiten ontstaan.

De vrouwtjes worden tot ongeveer 5 cm lang, de mannetjes ongeveer een centimeter kleiner. In sommige populaties komen ook kleinere mannetjes voor die een maximale lengte van 2 cm bereiken.

De platy is voor het eerst in 1907 in Duitsland ingevoerd en sindsdien niet meer weg te denken, dit is al een indicatie dat het een soort is die goed in het aquarium is te houden. Aan de waterwaarden worden geen eisen gesteld. De temperatuur is wel van belang en dient minimaal 23°C te bedragen. Van nature houdt de soort zich op tussen de planten en daarom moet het aquarium de soort voldoende schuilplaatsen bieden. Het is mogelijk om meerdere volwassen mannetjes in het aquarium te houden, want ze hebben geen uitgesproken territorium.

Een aquarium van 50 cm lengte is meestal voldoende voor een groepje van deze visjes. Dit rustige visje kan goed samen met andere vissen worden gehouden, maar niet met andere soorten uit het genus Xiphophorus want dan zullen er hybriden ontstaan. De ene vis is de andere niet. In sommige gevallen zijn ze wat drukker dan andere. Het kan zijn dat in dat geval een aquarium nodig is die wat groter is. In de meeste gevallen is een aquarium van 80 centimeter ruim voldoende.

Voeding

Alle soorten voedsel worden gegeten. Naast het bekende dierlijk voedsel als muggenlarven, mysis enz is af en toe enig plantaardig voedsel noodzakelijk. Droogvoer van een goede kwaliteit is een uitstekend basisvoedsel.

Grootte, Verzorging en kweek

Bij de balts beweegt het mannetje zich naast het lichaam van het vrouwtje omhoog om het vrouwtje in de goede positie te krijgen. Daarna wordt gepoogd om het vrouwtje te bevruchten. Het vrouwtje kan afhankelijk van haar grootte wel tot 80 jongen werpen, maar meestal is dit aanzienlijk minderen ligt het aantal jongen tussen de 15 en 30. Net als andere levendbarende tandkarpers is het vrouwtje in staat om spermapakketjes in haar lichaam op te slaan. Op deze wijze kan ze van één bevruchting meerdere keren jongen krijgen. Twintig procent van de platy vrouwtjes krijgt 150 dagen nadat het mannetje is verwijderd nog jongen (KALLMAN).

Afhankelijk van de temperatuur is de periode tussen twee worpen 24 tot 45 dagen. Als er voldoende schuilmogelijkheden zijn, zal er van elke worp een groot aantal jongen in leven blijven en is het niet nodig om de vrouwtjes apart te zetten. De leeftijd waarop de vissen geslachtsrijp zijn, is genetisch bepaald en varieert van 7 tot meer dan 32 weken.

Naast een X- en een Y-sexchromosomen heeft deze soort ook nog een derde sexchromosoom (W). Drie genotypes (WX, WY en XX) worden vrouwtjes en twee (XY en YY) ontwikkelen zich tot mannetjes. Afhankelijk van het genotype van de ouders kan er dus een erg scheve sexeverdeling bij de jongen ontstaan (KALLMAN).BASOLO (1990) toonde aan dat platy vrouwtjes een voorkeur hebben voor mannetjes met een zwaard en trok hieruit de conclusie dat de soort een stamvader met een zwaard heeft gehad. Platy’s zijn veel voor wetenschappelijk onderzoek gebruikt. Vooral omdat zij zwarte vlekken hebben die bij kruisingen erg donker kunnen zijn. Bij sommige dieren met deze pikzwarte vlekken ontstaat een dodelijke vorm van kanker en een gedeelte overleeft het. Waarom dit zo is, wordt onderzocht.

Auteur

Leo van der Meer en Kees de Jong

Copyright foto’s

• Leo van der Meer – Xiphophorus maculatus Racheria Beunavista ( carival River ) 2009
• Coby