Thoracocharax stellatus – Gestippelde Bijlzalm
Thoracocharax stellatus werd voor het eerst beschreven door Kner in 1858. In het Nederlands worden ze Gestippelde Bijlzalm, Blanke Bijlzalm, Zilveren Bijlzalm, Gevlekte Bijlzalm en Platina Bijlzalm genoemd. Namen die ook wel voor andere soorten worden gebruikt en die ook weer niet overeenkomen met hun uiterlijk. De Nederlandse namen kunnen daarom wat verwarrend zijn.
De geslachtsnaam Thoracocharax is afgeleid van het Griekse woord “θώραξ” (thṓraks), wat “borstschild” of “pantser” betekent, en het woord Charax, de typegenus van de orde Characiformes, afkomstig van het Oudgriekse “χάραξ” (chárax), wat “een palissade van puntige stokken” betekent. Dit verwijst naar de dicht opeengepakte, scherpe tanden van de vis. De soortnaam stellatus is Latijn voor “stervormig” of “bezet met sterren”, een verwijzing naar de stervormige tekening op de flank van deze soort:
De gevonden documenten geven aan dat er mogelijk meer dan één soort onder de naam Thoracocharax stellatus valt, aangezien er vier verschillende genetische lijnen zijn geïdentificeerd in verschillende Zuid-Amerikaanse rivieren. Er zijn ook nog twee onbenoemde soorten beschreven in een doctoraalscriptie. Dit wijst op een mogelijke species complex.
Synoniemen: Gastropelecus stellatus
Beschrijving
Thoracocharax stellatus, ook wel bekend als de Gestippelde Bijlzalm, heeft een typische bijlzalmvorm: een hoog, zijdelings afgeplat lichaam met een sterk ontwikkelde kiel aan de borstvinnen. De kop en flanken zijn zilverkleurig, glanzend, soms beschreven als “platina”. Een opvallend kenmerk is een donkere vlek op de rugvin. De overige vinnen zijn doorzichtig tot lichtgekleurd. De maximale lengte in het wild wordt geschat op 6-8 centimeter, maar in gevangenschap kunnen ze 7 tot 8 centimeter bereiken. De groeisnelheid lijkt langzaam te zijn.
Het onderscheid tussen mannetjes en vrouwtjes is lastig. Vrouwtjes hebben een ronder lichaam, vooral als ze eieren dragen.
Gedrag en Temperament: Thoracocharax stellatus is een vreedzame vis, maar kan wel schuw zijn. Ze gedijen het best in groepen van minimaal vijf exemplaren voor een gevoel van veiligheid. Het zijn oppervlaktebewoners, die dicht bij de wateroppervlakte zwemmen, vaak in de buurt van de oevervegetatie. Ze zijn niet agressief tegenover andere vissen, maar kunnen wel overtroffen worden door meer assertieve soorten bij het voeren.
Levensverwachting: De levensverwachting in het wild is onbekend. In een aquarium kunnen ze tot 7 jaar oud worden.
Biotoop
Thoracocharax stellatus komt van nature voor in Venezuela, Colombia, Ecuador, Brazilië, Peru, Bolivia, Paraguay en Argentinië. Binnen deze landen leven ze voornamelijk in de Amazone, Orinoco, Paraguay en Tocantins-Araguaia stroomgebieden, met name in gebieden met overvloedige oevervegetatie. Het zijn riviervissen die leven in de bovenloop van rivieren, niet in meren of zeeën. Ze bewonen rivieren zoals de Tocantins, Amazone, Orinoco en Paraguay.
Hun natuurlijke habitat wordt gekenmerkt door een overvloed aan oevervegetatie, die dient als bron van voedsel (land insecten). De oevers zijn begroeid met bomen en struiken, terwijl de waterbodem kan variëren, maar vaak bestaat uit zand of grind.
Thoracocharax stellatus leeft in een tropisch klimaat, met een duidelijk voorspelbaar patroon van waterstanden en stroming in de rivieren gedurende het jaar. In het geval van de bovenloop van de Rio Tocantins, waar Thoracocharax stellatus voorkomt, betekent dit dat er een duidelijk onderscheid is tussen een periode van hoogwater (november tot april) en een periode van laagwater (mei tot oktober). Deze seizoensgebonden variatie in waterpeil is een belangrijk onderdeel van het ecosysteem en beïnvloedt de beschikbaarheid van voedsel en leefomgeving voor de vissen. De regio ervaart seizoensgebonden overstromingen en droogtes.
Dieet
Dieet in het wild: Thoracocharax stellatus is voornamelijk insectivoor . Zijn dieet bestaat bijna volledig uit insecten (99,6%), waarvan het grootste deel (87,6%) van terrestrische oorsprong is. Mieren, kevers en haften zijn de belangrijkste voedselbronnen. De vissen voeden zich voornamelijk tijdens de schemering en de dageraad , door uit het water te springen om insecten van de oevervegetatie te vangen. Het dieet is relatief gespecialiseerd, met weinig flexibiliteit om over te schakelen op andere voedselbronnen.
Dieet in het aquarium: In het aquarium kan Thoracocharax stellatus gevoerd worden met een gevarieerd dieet van droogvoer, diepvriesvoer en levend voer. Het is belangrijk om een dieet te bieden dat rijk is aan eiwitten, aangezien ze in het wild voornamelijk insecten eten. Geschikte levend voer omvat kleine insecten (zoals fruitvliegjes), en kleine kreeftachtigen. Diepvriesvoer zoals daphnia en artemia zijn ook goede opties. Droogvoer moet van hoge kwaliteit zijn en specifiek ontworpen voor oppervlaktebewoners. Het is aan te raden om meerdere keren per dag kleine hoeveelheden voer te geven, om te voorkomen dat het voer naar de bodem zinkt.
Het Aquarium
Voor een groep van vijf tot zes Thoracocharax stellatus is een aquarium van minimaal 80 centimeter aan te raden. Voor grotere groepen is een groter aquarium nodig, bijvoorbeeld 120 centimeter of meer. De lengte van het aquarium is belangrijker dan de hoogte, omdat ze oppervlaktebewoners zijn die veel horizontale zwemruimte nodig hebben.
Inrichting: Een Amazon biotoop-stijl aquarium is ideaal. De inrichting moet bestaan uit een zandbodem, drijvende planten (om de vissen een gevoel van veiligheid te geven en te voorkomen dat ze uit het water springen), en wat drijfhout en takken. Een dichte deksel is essentieel, omdat ze uitstekende springers zijn. De achterwand kan worden beplant met achterwandplanten. Een substraat van fijn zand is het meest geschikt.
Waterwaarden: De ideale waterwaarden zijn een temperatuur tussen de 23-29°C, een pH van 6.3-7.4 en een hardheid van 3-15°dH. Regelmatige waterverversingen (25% per week) zijn essentieel voor het behoud van een goede waterkwaliteit.
Compatibiliteit: Thoracocharax stellatus is een vreedzame vis die goed samengaat met andere vreedzame oppervlaktebewoners en middelwaterbewoners, zoals bepaalde tetrasoorten, kleine Corydoras-pantsermeervallen en bepaalde Loricariidae-pantsermeervallen. Vermijd het houden van agressieve of grotere vissen die de Thoracocharax stellatus zouden kunnen bedreigen of onder druk zetten bij het voeren.
Kweek
Voor de kweek gebruik je het best een apart kweekaquarium met een dunne laag grind als substraat. De waterparameters moeten zacht, licht zuur en matig verhoogde temperatuur zijn. Toevoeging van turf aan het water wordt aanbevolen om het water te verdonkeren en te verzachten. Een zwak verlichte omgeving en drijvende planten zijn essentieel. Een kleine luchtaangedreven sponsfilter kan worden gebruikt. Het is aan te raden om een kleine groep van vier tot zes vissen te gebruiken. De kweekvissen moeten worden geconditioneerd met een voedzaam dieet van kleine insecten, schaaldieren en muggenlarven.
De eieren worden open en bloot gelegd op de bodem. De ouders moeten na het afzetten worden verwijderd om kannibalisme te voorkomen. De eieren zijn ongeveer 1 mm in diameter.
De eieren komen na ongeveer 36-48 uur uit. De jongen beginnen binnen 1-2 dagen vrij te zwemmen. Het eerste voer bestaat uit infusoria, paramecium, of gemalen visvoer. Later kunnen pas uitgekomen artemia of microwormen worden gegeven.
Bijzonderheden
Enkele interessante bijzonderheden over Thoracocharax stellatus die niet in de voorgaande hoofdstukken zijn behandeld:
- Species Complex: Er zijn aanwijzingen dat Thoracocharax stellatus geen enkele soort is, maar een species complex, bestaande uit meerdere genetisch verschillende lijnen. Ten minste vier verschillende lijnen zijn geïdentificeerd in verschillende Zuid-Amerikaanse rivieren, en er zijn nog twee onbenoemde soorten beschreven in een doctoraalscriptie. Dit wijst op een aanzienlijke genetische diversiteit binnen de soort, die mogelijk tot een herziening van de taxonomie zal leiden.
- Voedselspecialisatie en Impoundment: De vis is een specialist in het eten van terrestrische insecten, met een beperkte flexibiliteit in zijn dieet. Dit maakt hem kwetsbaar voor veranderingen in zijn habitat, zoals het aanleggen van dammen. Een onderzoek in de bovenloop van de Rio Tocantins toonde aan dat de populatie van Thoracocharax stellatus afnam na de aanleg van een dam, waarschijnlijk omdat de vis niet in staat was om zich aan te passen aan de veranderde voedselbeschikbaarheid. De aanleg van de dam leidde tot een vermindering van het land-water ecotoop, wat de beschikbaarheid van terrestrische insecten beïnvloedde. Ondanks de veranderingen in de omgeving, bleef het dieet van de overgebleven vissen echter grotendeels onveranderd.
- Springvermogen: De vis heeft een opmerkelijk vermogen om uit het water te springen. Dit vermogen is gerelateerd aan de sterk ontwikkelde borstvinnen en de spieren van de borstgordel. Hoewel ze in staat zijn tot lange sprongen, doen ze dit niet vaak, en vooral niet in aquaria. Het springen lijkt vooral een reactie op bedreigingen te zijn, en niet een primaire methode voor het vangen van prooi.
- Voedselselectiviteit: Hoewel de vis voornamelijk insectivoor is, is er geen aanwijzing voor selectiviteit op het niveau van specifieke insectentaxa. De hoge frequentie van mieren en kevers in de maaginhoud kan te maken hebben met de langzamere vertering van hun harde exoskelet .
- Gedrag bij schemering en dageraad: De hoogste voedselopname vindt plaats bij zonsopgang en zonsondergang. Dit kan te maken hebben met de activiteitspatronen van de prooien en de verminderde zichtbaarheid van de vis in de schemering, wat het risico op predatie vermindert.
Deze bijzonderheden benadrukken de complexiteit van de ecologie en het gedrag van Thoracocharax stellatus, en de noodzaak voor verder onderzoek om de soort beter te begrijpen.
Conclusie
Thoracocharax stellatus, de Gestippelde Bijlzalm, is een fascinerende vis met een uniek uiterlijk en gedrag. Hoewel vreedzaam en relatief eenvoudig te verzorgen, vereist succesvol houden een goed ingericht aquarium met geschikte waterparameters en voldoende ruimte voor een groep vissen. Hun voorkeur voor oppervlaktewater en hun neiging om te springen vereisen een goed afgesloten aquarium met drijvende planten. De langzame groei en de beperkte informatie over kweek maken ze niet ideaal voor beginners. De voedselspecialisatie en kwetsbaarheid voor habitatverandering benadrukken het belang van een zorgvuldige aanpak.
Het species complex van Thoracocharax stellatus en de beperkte informatie over hun kweek in gevangenschap wijzen op een behoefte aan verder onderzoek. Hun opmerkelijke vermogen om uit het water te springen en hun schemeractief gedrag zijn ongebruikelijke karakteristieken. Hoewel de kweek in gevangenschap mogelijk is, vereist het een specifieke aanpak en is het niet zonder uitdagingen. Over het algemeen zijn het interessante vissen, maar vereisen ze een meer ervaren aquarianer.
Video
Auteur
John de Lange
Copyright foto’s
