Synodontis nigriventris – Afrikaanse Rugzwemmer
Synodontis nigriventris is in 1936 voor het eerst beschreven door Lore Rose David. In het Nederlands worden ze ook wel Afrikaanse Rugzwemmer genoemd.
De geslachtsnaam Synodontis is op te breken in twee oud Griekse woorden. Syn wat samen betekent, odontos betekent tanden; Dit is een verwijzing naar de dicht op elkaar staande tanden in de onderkaak. De soortnaam nigriventris is op te breken in twee woorden. Nigri betekent donker en ventris betekent buik. Een verwijzing naar de buikzijde die doorgaans donkerder is dan de rugzijde, hoewel dit niet bij alle exemplaren het geval hoeft te zijn.
Beschrijving
Het meest opvallende aan deze soort is het feit dat ze op hun rug zwemmen. Hier komt ook de naam Afrikaanse Rugzwemmer vandaan. Ze voelen zich het best op hun gemak als ze in een groep worden gehouden. Houdt ze dan ook altijd met minimaal vijf exemplaren! Het zijn vissen die voornamelijk tijdens de schemer en nacht actief zijn.
Deze soort kan maximaal 10 centimeter lang worden, het is daarmee een van de kleinere soorten binnen de familie. Het verschil tussen mannen en vrouwen is moeilijk te zien. De mannen zijn iets slanker en de vrouwen iets voller van vorm. Ook zijn de oudere vrouwen, iets lichter gekleurd dan de mannen. De geslachtspapillen zijn te klein om goed te kunnen zien wat de man of vrouw is, deze kunnen je dus niet helpen bij het vaststellen van het geslacht.
De kleur is licht bruin met daarop donker bruine vlekken. Ze hebben opvallend grote ogen en een grote duidelijk zichtbare vetvin. De staartvin is gevorkt.
Baarddraden
Rond de mond van de Afrikaanse Rugzwemmer zie je drie paar baarddraden. Eén paar maxillaire baarddraden (rond de mond) en twee paar mandibulaire baarddraden (op de onderkaak of kin). Alle baarddraden kunnen vertakkingen (filamenten) vertonen. Van alle soorten Synodontis zijn er slechts drie die deze vertakkingen op alle baarddraden laten zien. Dit zijn Synodontis clarias, Synodontis decorus en Synodontis flavitaeniatus.
Deze baarddraden helpen de vis bij het zoeken naar voedsel in het donker of in troebel water. Ze bevatten smaak receptoren die enzymen in het water kunnen waarnemen en zo kunnen vaststellen of iets voedsel is of niet.
Karakter
Het karakter is vredelievend. Andere vissoorten worden in het geheel met rust gelaten. Synodontis nigriventris laat zich ook goed combineren met andere vissoorten zolang ze maar vredelievend zijn. Een goede combinatie is bijvoorbeeld met Afrikaanse Tetra’s zoals de Kongozalm of Geeloog Kongozalm. Ook bodem bewonende soorten zoals Anomalochromis thomasi of Pelvicachromis pulcher (kersenbuik) of aanverwante soorten zijn prima geschikt.
Scherpe vinnen
Let op bij het uitvangen van deze soort. De eerste vinstralen van de borst- rug en anaalvinnen zijn scherp en puntig. Je kunt je hiermee prikken als je niet oppast. De vinnen hebben ook de neiging om vast te komen te zitten in de mazen van het netje waarmee je ze vangt. Zet ze dan ook voorzichtig weer uit om te voorkomen dat ze beschadigd raken doordat ze vast zitten in het net.
Biotoop
Het verspreidingsgebied van Synodontis nigriventris ligt in Kongo, Democratische Republiek Kongo en Kameroen. Ze bewonen in de rivieren de delen die langzaam stromen en waar veel overhangende vegetatie groeit, voornamelijk langs de randen van de rivieren.
Dieet
Al op zijn kop zwemmend zoekt Synodontis nigriventris aan de oppervlakte naar voer. Dit bestaat voornamelijk uit zooplankton, insecten larven en kleine detritus deeltjes. Daarnaast schrapen ze wat algen van de onderkant van takken, bladeren en stammen.
In het aquarium is deze omnivoor geen lastige eter. Je kunt ze voeren met diepvries en levend voer, vlokken, granulaat etc. Zorg er wel voor dat er wat voer blijft drijven zodat ze aan het oppervlak voer kunnen vinden.
Het Aquarium
Het aquarium voor de Afrikaanse rugzwemmer moet worden ingericht met veel planten. Ze hangen graag onder een horizontaal of iets schuin aflopende boomstam of tak. Als je ze een groot plezier wil doen, zorg dat dat deze aanwezig is. Voordeel hiervan is ook dat je ze wat vaker kan zien.
Omdat deze soort zich in een groep het meest op hun gemak voelt, raden we een aquarium aan vanaf 100 centimeter lengte. Op de bodem kun je zand of grind gebruiken, de meeste tijd brengen ze echter niet op de bodem door.
Deze dieren zijn het meest actief in de nacht en schemer. Zorg dat er achterin het aquarium wat schuilplaatsen zijn die wat donkerder zijn. Hier kunnen ze zich terug trekken tijdens de uren dat het licht het felst schijnt. Verlichting die gedimd kan worden is het meest geschikt. Je kunt dan zorgen voor een wat langere schemer periode waarin de Afrikaanse Rugzwemmer wat meer naar voren komt.
Waterwaardes
De ideale waterwaardes om Synodontis nigriventris te houden zijn een temperatuur tussen de 24 en 28 graden Celsius. Een pH tussen de 6.0 en 7.5 en een GH tussen de 5 en 20.
Kweek van de Synodontis nigriventris
Synodontis nigriventris wordt in gevangenschap wel gekweekt (voornamelijk in kweekstations) maar de details zijn niet echt duidelijk in hoe dit dan plaatsvindt. Het is daarmee een van de weinige Synodontis soorten die in gevangenschap gekweekt kunnen worden.
Het afzetten van de eieren vindt plaats in het regenseizoen. Door het regenwater daalt de temperatuur en veranderd de samenstelling van het water. Er wordt dan ook voorgesteld om een groot deel van het water te verversen met wat kouder water. Herhaal dit totdat er eieren worden afgezet.
Het is niet duidelijk waar ze de eieren afzetten. Sommigen geven aan dat dit gebeurt in een ondiep kuiltje in het grind, anderen dat ze eieren afzetten in een omgekeerde bloempot of in een PVC pijp. Als je gericht met deze soort wil kweken, kun je het kweekaquarium inrichten met grind op de bodem, een bloempot en wat verschillende maten PVC pijp. Op deze manier kunnen de vissen zelf hun gewenste methode kiezen.
De eieren komen ongeveer vier dagen na het afzetten uit. Je kunt de jonge Afrikaanse Rugzwemmers voeren zodra ze vrij kunnen zwemmen. Dit is een paar dagen na het uitkomen. Geef ze dan eerst microwormen en later vers uitgekomen artemia.
Ze zwemmen overigens niet direct op hun rug. Pas na een week of tien zul je zien dat ze op hun rug beginnen te zwemmen.
Bijzonderheden
Kleur van de buik en rug omgedraaid
Normaal gesproken hebben vissen een licht gekleurde buik en een wat donkerder gekleurde rug. Hierdoor zijn ze van beneden af minder goed te zien door jagende vissen. Van bovenaf is de donkere kleur van de rug minder goed zichtbaar voor op vis jagende vogels. De Afrikaanse Rugzwemmer komt echter het meest voor in gebieden met veel vegetatie aan het oppervlak en boven het water. Ze zijn op hun kop gaan zwemmen zodat ze de jagende vissen onder hen beter kunnen zien. De kleurstelling is daarop langzaam aangepast.
Omgekeerd zwemmen
Deze bijzondere vissoort zwemt de meeste tijd op zijn kop, maar niet altijd. Ongeveer 10% van de tijd zwemt hij gewoon rechtop. Dat is bijzonder omdat het lichaam is aangepast om goed te functioneren als je rechtop staat. Er is dan ook meerdere malen onderzoek gedaan naar de anatomie van Synodontis nigriventris. De onderzoeken richten zich in eerste instantie op de zwemblaas en het binnenoor. Het binnenoor verzorgt net als bij mensen het evenwicht van de vissen. De onderzoekers konden echter geen verschillen vinden tussen deze soort en andere soorten.
Uit later onderzoek naar het zenuwsysteem van deze soort bleek, dat ze een speciaal mechanisme hebben. Zodra de vis meer dan 22 graden kantelt, reset het systeem. Hierdoor kan de Afrikaanse Rugzwemmer zowel rechtop als ondersteboven stabiel rondzwemmen.
Farao’s in Egypte
Deze bijzondere vis is al heel lang bekend. Zelfs in de tijd van de Farao’s in Egypte werd hij om zijn bijzondere eigenschappen al vereerd en afgebeeld in hiërogliefen.
Video
Auteur
John de Lange
Copyright Foto’s
Referenties
Swimming in the upside down catfish Synodontis nigriventris: it matters which way is up. DOI: 10.1242/jeb.006437
Fishbase
PlanetCatfish
Seriouslyfish
Scotcat
Wikipedia
