Rhincodon typus – Walvishaai
De wetenschappelijke naam van de walvishaai is Rhincodon typus. Deze soort werd voor het eerst beschreven door Andrew Smith in het jaar 1828. De walvishaai behoort tot de familie Rhincodontidae en is de enige soort binnen deze familie!
De geslachtsnaam Rhincodon is afgeleid van het Griekse woord “rhine” (rasp) en “odon” (tand), verwijzend naar de kleine, licht gebogen tanden die in de lengterichting in rijen zijn geplaatst en samen een rasp-achtige structuur vormen. De soortnaam typus betekent “type” en geeft aan dat deze soort de type soort is van het geslacht Rhincodon.
In de loop der jaren is de soort meerdere keren beschreven, de namen die inmiddels niet gebruikt worden, zijn synoniemen geworden. De synoniemen zijn :
- Rhiniodon typus
- Rhinodon typicus
- Micristodus punctatus
- Rhinodon pentalineatus
Beschrijving
De gemiddelde grootte van walvishaaien varieert afhankelijk van geslacht en leeftijd. De maximale grootte van walvishaaien is moeilijk nauwkeurig vast te stellen vanwege de uitdagingen bij het meten van deze grote dieren. Echter, er zijn verschillende rapporten en schattingen over de maximale grootte:
Mannetjes: Mannetjes walvishaaien bereiken gemiddeld een lengte van 8 tot 9 meter.
Vrouwtjes: Vrouwtjes worden gemiddeld groter dan mannetjes en bereiken een lengte van ongeveer 14,5 meter.
Dit zijn natuurlijk gemiddelden waarbij sommige exemplaren groter of kleiner zijn. De grootste bevestigde walvishaai had een lengte van 18,8 meter. Er zijn meldingen van walvishaaien die mogelijk tot 20 meter of zelfs 21 meter lang kunnen worden.
Verschillen tussen Mannetjes en Vrouwtjes
Het verschil tussen de mannetjes en vrouwtjes is eenvoudig te zien. De mannetjes hebben claspers, wat gespecialiseerde voortplantingsorganen zijn die zich aan de binnenzijde van de bekkenvinnen bevinden. Deze ontbreken bij de vrouwtjes. Daarnaast worden de vrouwtjes groter.
Kleur en Markeringen
De kop en de flanken van de walvishaai zijn grijs, blauwgrijs of groenbruin met een distinctief dambordpatroon van gele of witte stippen en strepen. De vinnen van de walvishaai zijn meestal donker van kleur, passend bij de rest van het lichaam. De onderzijde is wit of geelachtig.
De walvishaai heeft duidelijk zichtbare richels langs de zijdekant van het lichaam die in de lenterichting lopen.
Uniek Stippenpatroon van de Walvishaai
De walvishaai is bekend om zijn unieke en opvallende kleurpatroon, dat bestaat uit een dambordpatroon van gele of witte stippen en strepen op een grijze, blauwgrijze of groenbruine achtergrond. Dit patroon is niet alleen esthetisch opvallend, maar speelt ook een cruciale rol in wetenschappelijk onderzoek en conservatie-inspanningen.
Identificatie van Individuele Walvishaaien
Net zoals menselijke vingerafdrukken, is het stippenpatroon van elke walvishaai uniek. Dit maakt het mogelijk om individuele walvishaaien te identificeren en te volgen. Wetenschappers maken gebruik van foto’s van deze patronen om een database op te bouwen van individuele walvishaaien. In de Filippijnen heeft het Wereld Natuur Fonds (WWF) bijvoorbeeld 458 verschillende walvishaaien geïdentificeerd door middel van foto-identificatie sinds 2007.
Methode van Identificatie
Duikers fotograferen de walvishaaien meestal net boven hun borstvinnen en achter hun kieuwspleten. Deze foto’s worden vervolgens ingevoerd in een computerdatabase die de unieke patronen analyseert en vergelijkt met bestaande records. Dit proces helpt wetenschappers om migratiepatronen, populatiedynamiek en andere ecologische aspecten van walvishaaien beter te begrijpen.
Belang voor Conservatie
Het vermogen om individuele walvishaaien te identificeren en te volgen is van groot belang voor conservatie-inspanningen. Door te weten waar en wanneer walvishaaien zich ophouden, kunnen beschermingsmaatregelen beter worden afgestemd op hun behoeften. Bovendien helpt het bij het monitoren van de populatiegrootte en gezondheid, wat essentieel is voor het behoud van deze bedreigde soort.
Gedrag en Temperament
Walvishaaien zijn vredelievende en niet-agressieve filtervoeders die zich voeden met plankton en kleine vissen. Ze leven meestal solitair, hoewel ze soms in groepen worden gezien tijdens voedselevenementen zoals planktonbloei.
Walvishaaien zijn over het algemeen niet schuw en kunnen dicht bij boten en duikers komen. Ze zijn pelagisch-oceanisch en zwemmen meestal in de midden wateren, maar kunnen ook dicht bij de kust worden aangetroffen.
Levensverwachting
De levensverwachting van walvishaaien in het wild wordt geschat op 80 tot 130 jaar. De levensduur in aquaria is aanzienlijk korter, hoewel er beperkte gegevens beschikbaar zijn. Een individu in het Okinawa Churaumi Aquarium leefde meer dan 26 jaar.
Biotoop
Walvishaaien worden in de natuur aangetroffen in tropische en warm-gematigde zeeën wereldwijd, in ecosystemen zoals de open oceaan, kustwateren, koraalriffen en lagunes. Ze leven voornamelijk in open water, maar komen ook regelmatig voor in de buurt van koraalriffen en lagunes.
Hun natuurlijke habitat kenmerkt zich door een hoge mariene productiviteit, vaak geassocieerd met planktonbloei. Er is niet per se veel koraal of rotsen aanwezig; de bodem/substraat varieert en kan bestaan uit zand, rots of een combinatie hiervan.
Walvishaaien hebben relatief weinig natuurlijke vijanden als volwassen exemplaren vanwege hun grote omvang. Echter, jonge walvishaaien zijn kwetsbaarder en kunnen ten prooi vallen aan soorten zoals blauwe haaien (Prionace glauca), blauwe marlijnen (Makaira nigricans), orka’s (Orcinus orca) en grote witte haaien (Carcharodon carcharias). Mensen vormen ook een bedreiging door middel van visserij.
Dieet
Walvishaaien zijn filtervoeders die zich in het wild voornamelijk voeden met plankton, waaronder krill, krabbenlarven, kwallen en kleine visjes. Ze gebruiken hun enorme bek om grote hoeveelheden water te filteren, waarbij ze hun prooi via hun kieuwbogen uit het water zeven. Hun dieet kan ook kleine vissen en zelfs kleine tonijnen omvatten.
In het Aquarium
Het voeren van walvishaaien in een aquarium is een enorme uitdaging gezien hun enorme omvang en specifieke voedingsbehoeften. Zelfs in de grootste aquarium is het moeilijk om deze soort in zijn voeding te voorzien. Ook al kunnen ze in openbare aquariums jaren leven, ze halen hun natuurlijke leeftijd in gevangenschap lang niet.
Walvishaaien in het aquarium
Het houden van walvishaaien (Rhincodon typus) in een aquarium is, gezien hun enorme omvang en specifieke ecologische eisen, praktisch onmogelijk en ethisch zeer twijfelachtig. Hun natuurlijke habitat omvat uitgestrekte oceanische gebieden, en het nabootsen hiervan in een aquarium is onhaalbaar. Zelfs de grootste aquaria ter wereld zouden ontoereikend zijn om aan de ruimtelijke behoeften van deze dieren te voldoen. Het houden van meerdere walvishaaien in een aquarium is dus helemaal uitgesloten.
Een beschrijving van de inrichting van een hypothetisch, onmogelijk groot aquarium zou een enorme open ruimte met een diep waterkolom omvatten, nabootsend de open oceaan. Koraalriffen of rotsen zouden niet essentieel zijn, aangezien walvishaaien voornamelijk in open water leven. Het substraat zou irrelevant zijn gezien de schaal van het aquarium.
De ideale waterwaarden zouden een nauwkeurige nabootsing van hun natuurlijke omgeving vereisen: een temperatuur tussen 21 en 25°C, een stabiele pH en een passend zoutgehalte. Het aquarium zou een lange rijpingperiode nodig hebben om een stabiel ecosysteem te creëren, vergelijkbaar met hun natuurlijke omgeving, voordat er zelfs over introductie van een walvishaai nagedacht kan worden.
Het samenhouden van walvishaaien met andere vissen is een complex vraagstuk. In de natuur worden ze wel eens geassocieerd met andere soorten, zoals remoras, tonijnen en haaien, maar dit is een gevolg van hun natuurlijke habitat en niet een indicatie van compatibiliteit in een beperkte aquariumomgeving.
Video
Auteur
John de Lange
Copyright foto’s
