Lactoria cornuta – Gehoornde koffervis
Lactoria cornuta werd voor het eerst officieel beschreven in het jaar 1758 door de beroemde Zweedse natuuronderzoeker Carl Linnaeus. Deze soort staat ook bekend onder de Nederlandse namen Langhoorn Koffervis en Langhoornkoevis. De Gehoornde Koffervis behoort tot de familie Ostraciidae.
De naam geslachtsnaam Lactoria is gegeven door Jordan & Fowler in 1902. De naam verwijst naar een “melkkoe” (milkcow), vanwege de opvallende stekels (hoorns) vóór elk oog. Deze hoorns lijken op de hoorns van een melkkoe, wat ook de reden is voor de Engelse naam “cowfish” (koevis). De soortnaam cornuta is gegeven door Linnaeus in 1758. Cornuta betekent “gehoornd” en verwijst eveneens naar de opvallende stekels (hoorns) vóór elk oog.
Synoniem: Ostracion cornutus.
Beschrijving
De Gehoornde koffervis (Lactoria cornuta) is een opvallende en direct herkenbare vis, voornamelijk door zijn unieke lichaamsvorm en de kenmerkende hoorns.
Uiterlijk
De lichaamsvorm van de Gehoornde koffervis is kubusvormig en hoekig, wat hem een beetje op een doos doet lijken. De buik is plat. Het meest onderscheidende kenmerk zijn de puntige, beenachtige “hoorns” die hij op zijn hoofd boven zijn ogen heeft. Deze hoorns dienen als een verdedigingsmechanisme tegen roofdieren.
Wat de kleur betreft, is de Gehoornde koffervis geel van kleur, maar dan met witte vlekken in plaats van de zwarte stippen die je bij zijn ‘neefje’ de Gele koffervis (Ostracion cubicus) ziet. Sommige waarnemingen in aquaria tonen vissen met een zwarte rand rondom hun ogen en mond, hoewel het onduidelijk is of dit een variëteit of een afwijking is.
De huid van de Gehoornde koffervis is erg dik en biedt goede bescherming. Volwassen exemplaren hebben een pantser dat bestaat uit met elkaar vergroeide, zeshoekige beenplaten. Dit pantser vormt een sterke, beschermende doos waaruit alleen de mond, ogen, kieuwen, vinnen en staart steken door openingen. De rugvin en anaalvin zijn ver naar achteren geplaatst, vlak boven en onder de staartvin. Een bijzonder kenmerk is dat deze vissen geen buikvinnen hebben.
De maximale grootte van de Gehoornde koffervis kan oplopen tot ongeveer 46 centimeter.
Verschillen tussen juvenielen en volwassen exemplaren
Jonge Gehoornde koffervissen blijven vaak in groepen bij elkaar, terwijl volwassen exemplaren de voorkeur geven aan een solitair bestaan.
Gedrag en temperament
De Gehoornde koffervis is een zeer vredige vis die langzaam door de waterkolom beweegt. Zijn gepantserde huid maakt het lichaam nogal star, waardoor koffervissen, in tegenstelling tot de meeste andere vissen, voornamelijk met hun vinnen zwemmen. Dit trage, gracieuze gedrag maakt hem intrigerend om naar te kijken.
Hoewel de Lactoria cornuta minder snel geneigd is toxines af te geven bij stress dan andere soorten uit de familie Ostraciidae, blijft het mogelijk dat er toxines vrijkomen bij intense stress of overlijden. Dit gif kan dodelijk zijn voor andere vissoorten en soms zelfs voor de koffervis zelf. Daarom worden ze in dierentuinaquaria vaak alleen gehouden, of in zeer grote aquaria met duidelijk kleinere vissen die niet als vijand worden gezien en zich goed kunnen verstoppen.
Een interessant gedragskenmerk is het vermogen om beide ogen onafhankelijk van elkaar te bewegen. Wanneer de vis echter een prooi ziet, fixeert hij beide ogen daarop.
Biotoop
De Gehoornde koffervis (Lactoria cornuta) is een bewoner van warme, tropische zeeën en heeft een specifieke voorkeur voor zijn leefomgeving .
Natuurlijke verspreiding
Deze vissoort is wijdverspreid en komt voor in de Rode Zee, de Stille Oceaan en de Indische Oceaan. Dit zijn allemaal regio’s met een tropisch zeeklimaat.
Type water en habitat
De Gehoornde koffervis leeft uitsluitend in zoutwater, specifiek in warme tropische zeeën. Hij is te vinden bij koraalriffen, rotsen en vaak vlakbij de kust. Hoewel hij tot een diepte van 100 meter kan leven, wordt hij meestal op veel ondiepere plekken aangetroffen. Door zijn voorkeur voor ondiep water is de kans groot dat snorkelaars hem tegenkomen in deze gebieden.
Beschrijving van het natuurlijke habitat
Het natuurlijke habitat van de Gehoornde koffervis kenmerkt zich door de aanwezigheid van koraal, rotsformaties en riffen. Deze structuren bieden de vis beschutting en voedselbronnen. De bodem kan bestaan uit zand, waar de vis soms prooien onder vandaan blaast met water. De begroeiing bestaat voornamelijk uit bodemalgen en andere micro-organismen die op de rotsen en het koraal groeien.
Natuurlijke vijanden of rol als jager
De Gehoornde koffervis heeft verschillende verdedigingsmechanismen tegen natuurlijke vijanden. Zijn puntige hoorns op het hoofd en achterlichaam zijn “prachtige wapens” die het roofdieren moeilijk maken om hem op te eten. Daarnaast heeft hij een zeer dikke huid en een pantser van vergroeide beenplaten die als een sterke beschermende doos fungeren. Als laatste verdediging kan de vis een gif afscheiden wanneer hij zich bedreigd voelt, wat dodelijk kan zijn voor andere vissoorten.
Wat zijn rol als jager betreft, is de Gehoornde koffervis een omnivoor die zich voedt met bodemalgen, kleine micro-organismen, sponzen, kreeftjes, schelpdiertjes en kleine visjes. Hij jaagt actief op prooien die soms onder het zand verstopt zitten, door het zand met water opzij te blazen om de prooi te onthullen.
Dieet
De Gehoornde koffervis (Lactoria cornuta) is een omnivoor, wat betekent dat hij zowel plantaardig als dierlijk voedsel eet. Zijn dieet is gevarieerd, zowel in het wild als in het aquarium.
Voedsel in het wild
In zijn natuurlijke leefomgeving voedt de Gehoornde koffervis zich met een breed scala aan voedselbronnen. Hij eet voornamelijk bodemalgen en kleine micro-organismen die hij op de rotsen en koraalriffen vindt. Daarnaast staan ook sponzen, kreeftjes, schelpdiertjes en kleine visjes op zijn menu.
Een interessante jachttechniek die deze vis gebruikt, is het opzij blazen van zand met een waterstraal om prooien te onthullen die zich daaronder verstoppen. Zijn vermogen om beide ogen onafhankelijk te bewegen helpt hem bij het zoeken naar voedsel, hoewel hij beide ogen fixeert zodra hij een prooi spot.
Voedsel in het aquarium
In een aquarium is het belangrijk om de Gehoornde koffervis een gevarieerd en uitgebalanceerd dieet aan te bieden om zijn groei en spijsvertering te ondersteunen. Het wordt aanbevolen om hem meerdere kleine maaltijden per dag te geven.
Geschikt voedsel voor in het aquarium omvat:
- Vleesvoeding: Goed gesneden stukjes rauwe garnalen, inktvis en mosselen. Ook ontdooide grote krill en grotere kreeftachtigen zoals garnalen en krabben zijn geschikt.
- Plantaardige toevoegingen: Verse of gedroogde algen, zoals macroalgen of nori.
- Overige: Kleine kreeftachtigen zoals krill, mysis en artemia. De vis eet ook graag buiswormen, kleine tweekleppigen en andere ongewervelden .
Het variëren van het dieet is essentieel om het immuunsysteem van de vis te versterken en het risico op tekorten te verminderen. Een vitamine supplement kan als aanvulling worden gebruikt.
Het Aquarium
Het houden van een Gehoornde koffervis (Lactoria cornuta) in een aquarium vereist specifieke aandacht, gezien zijn grootte, gedrag en potentiële gifafscheiding. Deze vis is meer geschikt voor de ervaren aquariaan.
Minimale aquariumgrootte
Voor het welzijn van een Gehoornde koffervis wordt een aquarium van minimaal 1500 liter aanbevolen. Gezien het feit dat volwassen exemplaren de voorkeur geven aan een solitair bestaan en tot 46 cm lang kunnen worden, is deze ruime opzet essentieel voor één enkel dier. Er wordt zelfs aangeraden om ze alleen te houden, of in zeer grote aquaria met duidelijk kleinere vissen die niet als vijand worden gezien en zich goed kunnen verstoppen, wat de noodzaak van een groot volume onderstreept.
Inrichting
De inrichting van het aquarium moet de natuurlijke habitat van de Gehoornde koffervis nabootsen en rekening houden met zijn gedrag:
- Substraat: Een zanderige of gruisvormige bodem is aan te raden, aangezien de vis in het wild op zanderige bodems leeft en zand opzij blaast om prooien te vinden.
- Verstopplekken en zwemzone: De omgeving moet veel verstopplekken bieden, gecombineerd met een vrije zwemzone. Dit is belangrijk voor het welzijn van de vis en om stress te verminderen.
- Rotsen en levend steen: De vis waardeert een omgeving rijk aan levend steen, rotsen en koraalriffen, die ook in zijn natuurlijke biotoop voorkomen.
- Stroming: Vermijd te sterke stroming, aangezien de Gehoornde koffervis langzaam beweegt en voornamelijk met zijn vinnen zwemt door zijn stijve, gepantserde lichaam. Pas op met stromingspompen. Ervaring leert dat ze soms tegen de inlaat aangezogen kunnen worden. Het is zonde om je mooie vis zo te verliezen.
- Verlichting: Matige verlichting wordt gewaardeerd.
Geschikte waterwaarden
De Gehoornde koffervis is een zoutwatervis die leeft in warme tropische zeeën . Daarom zijn stabiele zoutwaterwaarden cruciaal:
- Temperatuur: Consistent warm, tropisch zeewater tussen 24 en 27 graden Celsius.
- Zoutgehalte: Stabiel zoutgehalte, passend bij een tropisch rifmilieu met een soortelijk gewicht (SG), tussen 1.020 en 1.025.
- Filtratie: Een goed filtersysteem is essentieel. Het is sterk aan te raden om actieve kool in het filtersysteem te voorzien. Dit is om het risico te beperken dat toxines, die de vis bij intense stress of overlijden kan afgeven, zich verspreiden en dodelijk zijn voor andere vissen en soms zelfs voor de koffervis zelf.
Geschikte en ongeschikte medebewoners
De Gehoornde koffervis is een zeer vredige vis die langzaam beweegt .
- Geschikte medebewoners: Hij is perfect compatibel met rustige vissen van vergelijkbare grootte. In dierentuinaquaria worden ze soms gehouden met duidelijk kleinere vissen die niet als vijand worden gezien en zich goed kunnen verstoppen.
- Ongeschikte medebewoners:
- Agressieve of te snelle soorten: Deze moeten vermeden worden, omdat ze de koffervis kunnen stressen of verwonden.
- Rifaquarium: De Gehoornde koffervis is niet compatibel met een rifaquarium. Dit komt door zijn omnivore dieet dat onder andere sponzen, kreeftjes, schelpdiertjes en kleine visjes omvat. Hoewel ze soms als “koraaleter” worden bestempeld, is het algemeen bekend dat koffervissen, inclusief de Gehoornde koffervis, ongewervelden en algen van levend steen en koraal kunnen eten, wat schade kan toebrengen aan een rifomgeving.
Kweek van Lactoria cornuta
Het kweken van de Gehoornde koffervis (Lactoria cornuta) in een aquarium wordt als onmogelijk beschouwd. Dit betekent dat er geen bekende methoden of succesvolle pogingen zijn om deze soort in gevangenschap voort te planten.
In het wild is de Gehoornde koffervis een ovipare soort. Dit houdt in dat de vrouwtjes eieren leggen, die vervolgens extern worden bevrucht. Echter, de specifieke details over het afzetten, de hofmakerij, de afzetlocatie, het tijdstip van afzetten, het type broedzorg, het aantal, de grootte en de kleur van de eieren zijn niet beschreven.
Bijzonderheden
- Gifafscheiding nuance: Hoewel de Gehoornde koffervis, net als andere soorten uit de familie Ostraciidae, in staat is om toxines af te geven bij stress, is hij minder snel geneigd dit te doen dan sommige van zijn familieleden. Desondanks blijft het risico op gifafscheiding bij intense stress of overlijden aanwezig, wat de noodzaak van actieve kool in het filtersysteem van een aquarium benadrukt.
- Vis voor de ervaren aquariaan: Met zijn unieke uiterlijk en rustige, intrigerende gedrag wordt de Gehoornde koffervis beschouwd als een originele vis die een uitstekende toevoeging kan zijn aan een groot zeeaquarium, mits gehouden door een ervaren aquariaan die de juiste voorzorgsmaatregelen en een aangepast dieet kan bieden.
Veel Gestelde Vragen – FAQ
Waar komt de Gehoornde koffervis vandaan en wat zijn zijn opvallende kenmerken?
De Gehoornde koffervis (Lactoria cornuta) komt uit de Indo-Pacific, Rode Zee en Oost-Afrika. Hij heeft een geel tot olijfgroen lichaam met blauwe stippen en vier opvallende hoorns. Zijn lichaam is bedekt met een benig pantser in plaats van schubben.
Hoe groot wordt een Gehoornde koffervis in een aquarium?
In het wild kan de Gehoornde koffervis tot 45 cm lang worden. In een aquarium blijft hij doorgaans kleiner, rond de 30 cm. Dit vereist nog steeds een zeer groot aquarium om hem comfortabel te huisvesten.
Welke waterwaarden zijn geschikt voor de Lactoria cornuta?
De ideale watertemperatuur ligt tussen 22-26°C. De pH-waarde moet tussen 8.1 en 8.4 liggen. Het zoutgehalte dient tussen 1.020 en 1.025 te liggen. De waterhardheid is minder kritisch, zolang deze stabiel is.
Wat eet een Gehoornde koffervis in het aquarium?
De Gehoornde koffervis is een omnivoor. In het aquarium eet hij mysis, artemia, krill, mosselvlees, algen en spirulina. Het is belangrijk om meerdere keren per dag kleine porties te voeren om zijn dieetbehoeften te vervullen.
Is de Gehoornde koffervis giftig en wat betekent dit voor het aquarium?
Ja, de Gehoornde koffervis kan bij stress een giftig slijm (Ostracitoxine) afscheiden. Dit gif kan andere vissen in het aquarium doden. Daarom is hij niet geschikt voor beginners of gezelschapsaquaria met andere vissen.
Welk type aquarium is het beste voor een Lactoria cornuta?
Een aquarium van minimaal 1500 liter is nodig voor een volwassen exemplaar. De inrichting moet veel zwemruimte bieden, een zandbodem en levend steen voor schuilplaatsen. Hij is niet geschikt voor een rifaquarium.
Kan de Gehoornde koffervis samenleven met koralen of ongewervelden? Is hij Reefsafe?
Nee, de Gehoornde koffervis is niet geschikt voor een rifaquarium. Hij eet koralen en andere ongewervelden, wat problemen zal veroorzaken in een dergelijke opstelling. Zijn dieet en gedrag zijn niet compatibel met een rifomgeving.
Video
Auteur
Sinds ik op mijn twaalfde mijn eerste tweedehands aquarium kocht heb ik altijd wel een of meer aquariums gehad. Ik heb zelfs een garage ingericht als kweekruimte waarin ik in 50 aquariums zo’n 10.000 liter water in gebruik had. Op het moment heb ik nog twee aquariums. Een 1250 liter Tanganyika aquarium en een 250 liter gezelschapsaquarium met planten. De laatste 10 jaar heb ik aan deze website gewerkte als schrijver en fotograaf.
Copyright foto’s
Margie van der Heijden – Ons Natuurgenot Gouda (originele website niet meer online)
John de Lange
Divemecressi
