Hypancistrus yudja – L174
Hypancistrus yudja werd voor het eerst beschreven door Leandro Melo de Sousa, Erilda Barbosa de Sousa, Renildo de Oliveira Ribeiro, Mark H. Sabaj, Jansen Zuanon en Lúcia Rapp Py-Daniel in 2025. In het Nederlands worden ze ook wel Leopard Zebra Pleco of Panther Pleco genoemd. Vóór de officiele beschrijving hadden ze nummer L174, officieel komt deze na de beschrijving te vervallen (hier vind je uitleg over de L-nummers).
De geslachtsnaam Hypancistrus is een samentrekking van het Griekse “hypo” (betekenis: minder dan) en “ancistrus” (een verwijzing naar het geslacht Ancistrus), alluderend op het verminderde aantal tanden (vooral in de onderkaak) in vergelijking met Ancistrus. De soortnaam yudja is een eerbetoon aan de Yudjá (ook wel Juruna genoemd), een inheemse bevolkingsgroep uit de Volta Grande do Xingu regio in Brazilië. In de Tupi taal betekent Yudjá “de rivier eigenaren”. Deze groep heeft een nauwe band met de Xingu rivier en was traditioneel betrokken bij de vangst van deze vissoort voor de aquariumhandel.
Beschrijving, Gedrag en Levensverwachting
Hypancistrus yudja is een kleine tot middelgrote harnasmeerval, met een maximale totale lengte van ongeveer 8 centimeter. Het lichaam is kort en hoog, het breedst bij de kieuwdeksels, en loopt taps toe naar de staart. De rugzijde is lichtbruin tot beige van kleur, met relatief grote, donkere bruine vlekken en zadels die een reticulair patroon vormen (een netwerkpatroon van lijnen en vlekken). De buikzijde is lichter van kleur. De kop is eveneens lichtbruin tot beige met donkere markeringen. De vinnen zijn doorgaans lichtbruin tot beige, met dezelfde donkere bruine vlekken als op het lichaam. De kleur kan variëren afhankelijk van de leeftijd en het geslacht van het dier.
Geslachtsverschillen: Volwassen mannetjes hebben een bredere en langere kop dan de vrouwtjes. Ze ontwikkelen ook vergrote odontoden (tandachtige structuren) op de wangen, de borstvin stekels en op de meeste lichaamsplaten, vooral op de staartwortel. Deze vergrote odontoden lijken permanent te zijn. Gedragsverschillen zijn voornamelijk gerelateerd aan voortplanting; mannetjes bewaken de eieren en de jongen in een grot.
Juvenielen versus volwassenen: Juveniele exemplaren vertonen een minder uitgesproken reticulair patroon dan volwassen vissen. De donkere vlekken zijn bij jonge dieren vaak minder scherp afgelijnd en kunnen meer lijken op vlekken of strepen.
Gedrag en temperament: Hypancistrus yudja is een relatief schuwe en schemer- of nachtactieve soort die het grootste deel van de dag doorbrengt in schuilplaatsen zoals grotten en spleten tussen stenen. Ze zijn niet agressief ten opzichte van soortgenoten, mits er voldoende ruimte en schuilplaatsen beschikbaar zijn. Bij gebrek aan ruimte of schuilplaatsen kunnen echter gevechten ontstaan. Het is aan te raden om ze in kleine groepen te houden (bijvoorbeeld 5-6 dieren in een aquarium van 50 cm of groter). Ze zijn bodembewoners.
Levensverwachting: De levensverwachting van Hypancistrus yudja in het wild is onbekend. In een aquarium kunnen ze 3 tot 4 jaar oud worden. Er zijn echter aanwijzingen dat ze onder optimale omstandigheden langer kunnen leven.
Biotoop en Ecologie
Hypancistrus yudja is tot nu toe alleen aangetroffen in Brazilië. Ze leven specifiek in een klein gedeelte van de Volta Grande do Xingu, een gedeelte van de Xingu rivier.
Het zijn riviervissen die leven in de Xingu rivier. Ze bewonen diepe delen van de rivier, specifiek onder de 15 meter diepte. Hun habitat bestaat uit grotten en spleten in laterietconglomeraten (een soort gesteente). Er is weinig informatie beschikbaar over de aanwezigheid van onderwaterbegroeiing en de begroeiing langs de oevers. De beschrijvingen wijzen echter op een rotsachtige bodem met weinig tot geen vegetatie in de diepere delen waar de vis leeft.
De natuurlijke vijanden van Hypancistrus yudja zijn onbekend, maar het is waarschijnlijk dat er op ze gejaagd wordt door grotere vissen en andere waterdieren in hun habitat. Hun schuwe gedrag en het leven in diepe, beschutte gebieden wijst op een strategie om predatie te vermijden.
De Xingu rivier heeft een tropisch klimaat. Er vinden seizoensgebonden overstromingen of droogtes plaats in het specifieke gebied waar Hypancistrus yudja leeft, in het Amazonegebied komen seizoensgebonden schommelingen in waterpeil voor.
Dieet
Dieet in het wild: Het dieet van Hypancistrus yudja in het wild is niet volledig bekend, maar gebaseerd op de verwantschap met andere Hypancistrus soorten en hun habitat, kan men aannemen dat ze een omnivoor dieet hebben. Ze voeden zich waarschijnlijk met algen, biofilm (een dunne laag micro-organismen op oppervlakken), kleine ongewervelden en organisch afval. De documenten geven aan dat ze in diepe delen van de rivier leven, waar ze mogelijk ook kleine insectenlarven of andere kleine dieren consumeren.
Dieet in het aquarium: In het aquarium kan Hypancistrus yudja gevoerd worden met een gevarieerd dieet, inclusief hoogwaardige algenwafels, tabletten speciaal voor harnasmeervallen, bevroren voedsel zoals daphnia, cyclops, mysis en artemia, en af en toe kleine stukjes groenten zoals courgette of komkommer. Het is belangrijk om te zorgen voor een gebalanceerd dieet om te voldoen aan hun voedingsbehoeften. Sommige aquarianen hebben succes geboekt met het voeren van kleine hoeveelheden mossel- of garnalenvlees. Het is echter belangrijk om te voorkomen dat ze te veel dierlijk voedsel krijgen, aangezien dit kan leiden tot overgewicht en gezondheidsproblemen. Een gevarieerd dieet met een focus op plantaardig voedsel is aan te raden.
Het Aquarium
Voor een groep van 5-6 Hypancistrus yudja is een aquarium van minimaal 80-100 liter aan te raden. Een groter aquarium (bijvoorbeeld 150 liter of meer) is natuurlijk altijd beter, vooral als je meerdere groepen wilt houden. Sommige bronnen geven aan dat een aquarium van 54 liter geschikt is voor een groep van 4-6 dieren, maar dit is aan de kleine kant en biedt mogelijk onvoldoende ruimte en schuilplaatsen. Een groter aquarium is aan te raden voor een gezondere en minder stressvolle omgeving.
De inrichting moet de natuurlijke habitat van de vis nabootsen. Gebruik veel rotsen, grotten en spleten om voldoende schuilplaatsen te creëren. Planten zijn niet direct nodig, maar kunnen toegevoegd worden, mits ze bestand zijn tegen de wat hogere temperaturen die deze soort prefereert. Een donkere achtergrond kan bijdragen aan het welzijn van deze schuwe soort. Als substraat kan men het beste gebruik maken van zand of fijn grind. Vermijd scherpe materialen die de vissen kunnen verwonden.
De ideale waterwaarden voor Hypancistrus yudja zijn een temperatuur van 26-30°C, een pH van 5,5-7,5 en een lage tot matige hardheid (GH 1-8). Regelmatige waterverversingen (bijvoorbeeld 50% per week) zijn essentieel voor het handhaven van een goede waterkwaliteit.
Hypancistrus yudja kan goed worden samengehouden met andere vredelievende, bodembewonende vissen die vergelijkbare waterwaarden verdragen en geen bedreiging vormen. Vermijd agressieve of grote vissen die de Hypancistrus yudja zouden kunnen aanvallen of stress veroorzaken. Geschikte medebewoners kunnen zijn kleine Corydoras soorten, bepaalde kleine tetras, en andere kleine, vreedzame harnasmeervallen. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat er voldoende ruimte en schuilplaatsen zijn voor alle vissen in het aquarium. Het is af te raden om meerdere soorten Hypancistrus in één aquarium te houden, vanwege de kans op hybridisatie.
Kweekaquarium en Conditionering
Er zijn verschillende kweekpogingen van Hypancistrus yudja bekend, zowel in standaard aquaria als in specifiek ingerichte kweekaquaria. Er is geen eenduidige “beste” methode beschreven.
Richt een kweek aquarium in met voldoende schuilplaatsen in de vorm van bijvoorbeeld keramische grotten. De grotten moeten net groot genoeg zijn voor een mannetje en aan de achterzijde zijn afgesloten. De kweekverslagen geven verschillende verhoudingen tussen man en vrouw weer. Meestal worden ongeveer evenveel mannen als vrouwen in het kweek aquarium geplaatst.
Filter het aquarium met een sponsfilter. Dit zorgt ervoor dat de jonge visjes niet worden opgezogen en geeft ze een oppervlak waarop ze kunnen grazen. Het water mag redelijk warm zijn met een temperatuur rond de 28°C en een neutrale pH rond de pH 7. Richt de stroming van een powerhead langs de ingang van de keramische holen.
Conditioneer de ouderdieren met een gevarieerd dieet. Voer ze bijvoorbeeld met kwalitatief goede wafers, muggenlarven, mossel- en garnalenvlees.
Het afzetten
Het mannetje zoekt een geschikt en passend hol uit waarin hij later de eieren wil uitbroeden. De binnenkant van het hol wordt door hem schoongemaakt. Het mannetje kiest een geschikte grot of schuilplaats en lokt een vrouwtje. De mannetjes bewaken de gekozen plek actief.
De eieren worden achterin de grot afgezet door de vrouw en bevrucht door de man. Na het afzetten van de eieren zit de taak van de vrouw erop. De man bewaakt het hol en bewaaiert de eieren.
Opgroeien van de Jonge Vissen
De eieren komen na enkele dagen uit. De man bewaakt de grot totdat alle jonge visjes de grot hebben verlaten. Ze voeden zich met micro-organismen en bijvoorbeeld fijngewreven vlokvoer.
Het beste resultaat wordt bereikt in een speciaal kweek aquarium. In een gemeng aquarium met andere volwassen vissen worden de jongen vaak opgegeten.
Bijzonderheden
Diverse details over Hypancistrus yudja die niet in de voorgaande hoofdstukken zijn behandeld:
- Handelsnamen: De soort wordt in de aquariumhandel onder verschillende namen verkocht, waaronder “Ocelot Pleco”, “Acari-zebra-marrom”, “zebra-marrom”, “acari-marrom” (Portugees), en “L174” (L-nummer). Het L-nummer is een aanduiding die in de aquariumhandel wordt gebruikt voor onbeschreven of moeilijk te identificeren soorten.
- Verwarring met Hypancistrus zebra: Hypancistrus yudja kan gemakkelijk worden verward met H. zebra, vooral vanwege de strepen op de kop. Een nauwkeurige identificatie vereist een grondige inspectie van het gehele lichaamspatroon.
- Beperkte verspreiding en bedreigde status: De soort heeft een zeer beperkte verspreiding in de Volta Grande do Xingu rivier in Brazilië. De bouw van de Belo Monte dam heeft een negatieve impact op de habitat en de populatiegrootte, waardoor de soort als ernstig bedreigd wordt beschouwd. Recente duikonderzoeken hebben de soort niet meer kunnen vinden in zijn bekende habitat, wat wijst op een drastische populatiedaling.
- Kweek in gevangenschap: Hoewel de kweek in gevangenschap moeilijk is, zijn er succesvolle pogingen gemeld. Een succesvolle kweek vond plaats in een aquarium van 54 liter met een specifieke inrichting en waterparameters. De kweekmethode omvat het gebruik van keramische grotten als schuilplaatsen. De jongen werden in een apart kweekbakje geplaatst en gevoerd met infusoria en later met nauplii van artemia.
- Dieet: Hoewel de soort als omnivoor wordt beschouwd, is er een sterke voorkeur voor dierlijk voedsel, zoals garnalen, krill, mosselen, stukjes rauwe vis en muggenlarven. Plantaardig voedsel wordt minder graag gegeten, en de soort is niet geschikt als algenopruimer.
- Gedrag: De soort is relatief schuw en nachtactief. Ze vertonen een meer natuurlijk gedrag in kleine groepen, maar kunnen agressief worden bij gebrek aan ruimte en schuilplaatsen.
- Genetische variatie: De soort vertoont een aanzienlijke genetische variatie, wat resulteert in verschillende kleurpatronen. Deze variatie kan een adaptieve waarde hebben door predatie te voorkomen.
- Taxonomische geschiedenis: De soort werd lange tijd in de aquariumhandel bekend onder het L-nummer L174, voordat hij in 2025 officieel werd beschreven. De soortnaam yudja is een eerbetoon aan de inheemse Yudjá bevolkingsgroep uit de Xingu regio.
Conclusie
Hypancistrus yudja is een fascinerende, maar uitdagende vissoort voor de aquariumhouder. Door hun beperkte verspreiding en de bedreigingen in het wild, is het houden van deze soort een grote verantwoordelijkheid. Het zijn geen beginnersvissen; succesvolle kweek vereist specifieke kennis van waterparameters, inrichting en voeding. Hun schuwe aard en de noodzaak aan voldoende schuilplaatsen moeten worden meegenomen in de aquariumopzet. Een gevarieerd dieet, met een focus op dierlijk voedsel, is essentieel.
De bronnen tonen aan dat succesvolle kweek mogelijk is, maar dit vereist geduld en aandacht voor detail. De relatief kleine afmetingen en de mogelijkheid tot kweek in kleinere aquaria maken ze wel interessant voor liefhebbers met beperkte ruimte. De unieke kleurpatronen en het relatief onbekende gedrag maken Hypancistrus yudja een intrigerende soort voor ervaren liefhebbers die bereid zijn de uitdaging aan te gaan. Het is echter van cruciaal belang om de bedreigde status van de soort in het achterhoofd te houden en alleen vissen te kopen die afkomstig zijn van duurzame kweekprogramma’s.
Auteur
John de Lange
Copyright foto’s
Jonas Hansel – Piranha-info.com (originele website niet meer online)
Referenties
- Sousa, L.M. de; Sousa, E.B. de; Ribeiro, R.O. de; Sabaj, M.H.; Zuanon, J.; Py-Daniel, L.R. (2025). Two new species of Hypancistrus (Siluriformes: Loricariidae) from the rio Xingu, Amazon, Brazil. Neotropical Ichthyology, 23(1):e240080.
- PlanetCatfish.com. Hypancistrus yudja (Loricariidae) Cat-eLog.
- Fauna Tropica. Hypancistrus yudja “L174” – Breeding report.
