Voordat je een aquarium aanschaft kan het geen kwaad om goed na te denken over de aanschaf van je aquariumfilter. Dit apparaat zorgt er niet alleen voor dat de zichtbare vuildeeltjes uit het water worden gefilterd. De belangrijkste functie is het omzetten van de afvalstoffen in onschadelijke stoffen.
In dit hoofdstuk van de Beginnersgids voor het aquarium leggen we in het kort de werking uit van de aquariumfilters en welke soorten aquariumfilters er zijn.
- Werking van het aquariumfilter
- Rijpen van het aquarium
- Soorten aquariumfilters
- Keuze van het aquariumfilter
Werking van het aquariumfilter
In de vrije natuur is het aantal vissen relatief beperkt. De aanwezige planten en algen kunnen de afvalstoffen gemakkelijk afbreken in onschadelijke stoffen die daarna weer door planten gebruikt kunnen worden om te groeien.
In het aquarium zitten doorgaans teveel vissen bij elkaar. Er wordt meer afval geproduceerd dan een natuurlijk omgeving van planten en bodem zou kunnen afbreken. Een filter helpt dan om de hoeveelheid afval makkelijker te kunnen verwerken. Maar hoe werkt dat dan?
In het kort: Vissen produceren afval rijk aan ammonium. Bacteriën in de bodem, het water en in het filter zetten dit om in nitriet. Andere bacteriën verwerken dit weer tot nitraat wat door planten weer gebruikt kan worden om te groeien. Dit noemen we de stikstof cyclus (uitgebreidere uitleg in het artikel Filtering en de stikstof cyclus). De bacteriën hebben een continue aanvoer van vers water en afvalstoffen nodig anders sterven ze af. Een aquarium filter moet dan ook 24 uur per dag aan staan!
Het aquarium filter doet dus meer dan alleen het uitvangen van de zwevende deeltjes. Het breekt ook de schadelijke stoffen af naar meer onschuldige stoffen.
Rijpen van het aquarium
Zoals je hiervoor hebt gelezen breekt een aquarium filter dus de afvalstoffen van de vissen af met behulp van bacteriën. Een nieuw aquarium met een nieuwe bodem en nieuw filtermateriaal bevat echter geen bacteriën. Deze bacteriën moeten eerst in het aquarium, in de bodem en in het filter kunnen groeien. Dit noemen we het rijpen van het aquarium.
Als je een nieuw aquarium neerzet kun je hem inrichten met alle apparatuur, bodem en planten. De vissen komen pas later aan de beurt. Er zitten namelijk nog niet genoeg bacteriën in het aquarium om direct alle afvalstoffen te verwerken. Neem dan ook rustig een paar weken de tijd om die bacteriën te laten groeien. De bacteriën hebben echter wel afvalstoffen nodig. Je kunt daarvoor gewoon elke dag een heel klein beetje voer toevoegen aan het aquarium. De bacteriën groeien nu langzaam en stap voor stap. Eerst de bacteriën die ammonium omzetten in nitriet, pas als er teveel nitriet in het aquarium zit groeien de bacteriën die dit weer omzetten in nitraat.
Vissen die te snel worden toegevoegd zorgen voor een piek in de belasting van het water. Er zijn nog niet genoeg bacteriën die alles omzetten. Na een paar dagen krijg je dan een nitrietpiek. Nitriet blokkeert de opname van zuurstof in het bloed waar de vissen dood aan gaan. Neem dus rustig de tijd voor het laten rijpen van het aquarium en je aquariumfilter (meer uitleg over Nitriet in het aquarium).
Soorten aquariumfilters
Er zijn diverse soorten aquarium filters. Elk soort filter heeft zijn goede en slechte eigenschappen. Hieronder vindt je in het kort de verschillende soorten met hun sterke en minder sterke punten.
Luchtfilter
Een luchtfilter bestaat doorgaans uit 3 onderdelen: een luchtpomp, een stijgbuis met luchtslang en een spons. De luchtpomp blaast lucht door de luchtslang naar de onderkant van de stijgbuis. Door kleine gaatjes stijgt de lucht onderin de stijgbuis naar boven en trekt water mee de buis door. Dit water wordt door de spons getrokken. Bovenin komen de belletjes samen met het water vrij en je hebt een beetje stroming.
Het luchtfilter is het best geschikt voor de hele kleine aquaria of voor opgroei aquaria met kleine visjes. Vooral voor de kweekaquariums zijn dit soort filters zeer geschikt. De stroming is door het grote oppervlak van de sponzen heel klein en de jonge visjes kunnen minuscule voedseldeeltjes van de sponzen plukken.
| Voordelen luchtfilter | Nadelen luchtfilter |
|---|---|
| Goedkoop | Goedkopere luchtfilters maken soms te grote bellen waardoor een en ander bubbelt. |
| Weinig stroming waardoor jonge visjes niet worden meegezogen. | Alleen geschikt voor de kleinere aquaria. |
| Makkelijk schoon te maken. | Redelijk groot en opzichtig in een klein aquarium. |
| Geen kans op lekkage |
Hamburger Mattenfilter
Het hamburger mattenfilter is een variant van het luchtfilter. Dit filter is wel geschikt voor wat grotere aquariums. In het kort uitgelegd wordt een stuk filterschuim in een hoek geplaatst. Met een luchtfilter of opvoerpompje wordt water van achter het filter naar het aquarium gepompt. Water stroomt door het filter weer terug en filtert daarmee het water.
Het filter heeft op zich weinig onderhoud nodig. Eens per jaar goed uitspoelen zou in principe genoeg moeten zijn. Ze zijn soms wel wat lastig te verbergen in het aquarium. Als je zwart filterschuim besteld en het beplant met bijvoorbeeld Javamos of er Javavaren op laat groeien zijn ze redelijk goed te verbergen. Meer informatie over het Hamburger Mattenfilter.
| Voordelen Hamburger mattenfilter | Nadelen Hamburger mattenfilter |
|---|---|
| Goedkoop | Niet zo geschikt voor grote aquaria. |
| Weinig stroming waardoor jonge visjes niet worden meegezogen. | Niet geschikt voor aquaria met een zware belasting. |
| Weinig onderhoud nodig. | Redelijk groot en opzichtig indien niet goed weggewerkt. |
Intern filter
Veel kant en klaar aquariums worden afgeleverd met een intern filter. Voor een gezelschapsaquarium met niet al te veel planten en vissen volstaan ze redelijk. Binnen in het interne aquariumfilter kun je een keuze maken uit verschillende filtermaterialen.
Doordat het filter in een hoek is gelijmd binnen in het aquarium zal hij wel zichtbaar zijn. Door het ontwerp is het wel een redelijk slim en goed ontworpen filter. Er wordt water op de bodem afgezogen maar ook zit er een overloop in. Hiermee wordt water aan het oppervlak afgezogen waardoor de zogenaamde kaamlaag wordt weggefilterd.
Als je eenmaal hebt gekozen voor een intern filter is hij lastig te verwijderen. Het filter zit vastgelijmd en bij het verwijderen van het filter blijven de lijmresten altijd zichtbaar.
| Voordelen intern filter | Nadelen intern filter |
|---|---|
| Goedkoop, worden veelal meegeleverd met aquaria. | Beperkte filtercapaciteit. |
| Weinig stroomverbruik. | Alleen geschikt voor de kleinere aquaria tot middelgrote aquaria. |
| Makkelijk schoon te maken. | Redelijk groot en opzichtig in een klein aquarium. |
| Geen kans op lekkage. | Niet eenvoudig te verwijderen, lijmresten blijven zichtbaar. |
| Pomp is makkelijk te vervangen als deze stuk gaat. |
Potfilter of extern filter
Het filter wat het minst zichtbaar is in het aquarium is het externe filter of potfilter. Doorgaans wordt dit filter onder het aquarium geplaatst. Met behulp van slangen zuigt het filter water uit het aquarium. het water wordt gefilterd en weer in het aquarium gepompt.
Het potfilter heeft een grotere capaciteit dan het interne filter. Vaak kun je nog weer meer filtermateriaal kwijt. Het is dan ook zeer geschikt voor de grotere aquariums en aquariums met veel vissen. Je kunt zelf bepalen waar je het water afzuigt en waar het water weer in het aquarium komt.
Met behulp van koppelstukken is tegenwoordig ook het onderhoud een stuk makkelijker. Door het afsluiten van de slangen met kranen kun je het filter onder het aquarium vandaan halen voor onderhoud. Sommige duurdere potfilters hebben zelfs een verwarming of UV-filter aan boord.
| Voordelen potfilter | Nadelen potfilter |
|---|---|
| Makkelijk schoon te maken. | Kans op lekkage. |
| Grotere capaciteit. | Duurder dan andere opties |
| Vrije keuze filtermateriaal | Door hoogte verschil pomp/aquarium meer stroomverbruik. |
| Geschikt voor kleine tot grote aquaria. | |
| Pomp is makkelijk te vervangen als deze stuk gaat. |
Biologisch filter
Het filter met de grootste capaciteit is wel het biologisch filter of kortweg bioloog. In het aquarium wordt een overloop geplaatst waarna water in het biologisch filter stroomt onder het aquarium. Dit filter kan over de hele breedte van het aquarium lopen. Door glazen plaatjes stroomt het water van vak naar vak.
Het filtermateriaal kan vrij worden gekozen en er kan een grote hoeveelheid gebruikt worden. Door de hoeveelheid filtermateriaal is dit filter het meest stabiel van alle soorten filters.
Doordat het water via een overloop in het filter stroomt kan dit wel wat geluid met zich meebrengen. Zeker als gekozen wordt voor de eenvoudigste overloop zal het vallende water te horen zijn. Met wat aandacht voor het ontwerp zijn ze echter wel heel stil te krijgen. Meer uitleg vindt je in het artikel: 6 manieren van overlopen.
| Voordelen biologisch filter | Nadelen biologisch filter |
|---|---|
| Grote filter capaciteit | Kans op lekkage. |
| Vrije keuze filtermateriaal | Door hoogte verschil pomp/aquarium meer stroomverbruik. |
| Geschikt voor grote aquaria | Overloop soms te horen bij onjuist ontwerp. |
| Pomp is makkelijk te vervangen als deze stuk gaat. | Niet heel eenvoudig schoon te maken (niet vaak nodig) |
| Zeer stabiel | Verdrijft Co2 wat niet handig is in een aquarium met Co2 bemesting (plantenaquarium). |
Keuze van het aquariumfilter
Welk aquariumfilter je kiest is afhankelijk van het soort aquarium wat je gaan neerzetten, hoe groot het aquarium is en wat je er in gaat houden. Uiteraard speelt daarbij ook je eigen voorkeur mee.
Over het algemeen kun je grofweg de volgende indeling maken:
| Soort filter | Soort aquarium |
|---|---|
| Spons filter | Kleine aquaria tot 30 liter |
| Kweek aquaria voor hele kleine jonge visjes | |
| Slakken of garnalen aquarium | |
| Hamburger Mattenfilter | Kleine tot gemiddelde aquaria; maximaal 300 liter |
| Plantenaquaria | |
| Aquaria met weinig vissen | |
| Intern filter | Kleine tot gemiddelde aquaria; maximaal 400 liter |
| Plantenaquaria | |
| Aquaria met weinig vissen tot gemiddeld | |
| Gezelschapsaquarium | |
| Extern filter | Kleine tot grote aquaria |
| Plantenaquaria | |
| Rots aquaria zoals Malawi of Tanganyika, Midden Amerika | |
| Aquaria met plantenvoeding door middel van Co2 bemesting | |
| Biologisch filter | Grotere aquaria |
| Plantenaquaria zonder Co2 bemesting | |
| Rots aquaria zoals Malawi of Tanganyika, Midden Amerika |
Het aantal liters per uur
Bij de keuze van het aquariumfilter moet je ook rekening houden met de hoeveelheid water die door het aquarium rondgepompt moet gaan worden (debiet genoemd). Voor een gezonde doorstroming wordt doorgaans 5 x de inhoud van het aquarium gerekend. Dus stel je hebt een aquarium van 200 liter, dan zou je filter zo’n 1.000 liter per uur moeten verpompen. De fabrikanten vermelden het aantal liters per uur ook netjes op de verpakking. Dit zijn echter altijd cijfers met een leeg en schoon filter. Na het plaatsen van filtermateriaal en wat vervuiling zakt die 1.000 liter als snel in.
Op sommige verpakking staat vermeld tot welk formaat aquariums ze geschikt zouden zijn. Dan staat er bijvoorbeeld op vermeld tot 200 liter. Als je dan ziet dat zo’n pomp slechts 400 liter water verpompt dan schat de fabrikant de mogelijkheden van het filter wat te hoog in. Het is makkelijker om een te sterke stroming te verminderen dan een te klein filter meer werk te laten verrichten!
Vragen?
Heb je vragen over aquarium filters? Stel ze gerust in de reacties hieronder of vraag het de community!
